منشآت قائم مقام فراهانی
(سرگذشتنامه ابوالقاسم بن عیسی قائم مقام،1193-1251ق،کوشش و تصحیح:بدرالدین یغمائی،گردآور:معتمدالدوله فرهادمیرزا)درباره کتاب
یک ادیب کامل در سیاستمدارى، کمتر اتفاق مىافتد بتواند احکام خود را با کلمات زیبا و جملههاى ادبى و سجع و قرینه و شواهد نثرى و نظمى زینت ندهد، خاصه در زمانهاى گذشته که سادهنویسى را دلیل بىفضلى مىگرفتهاند و هرکس مشکلتر مىنوشت بافضلتر شمرده مىشد درحالیکه منشات میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی بیگمان یکی از شاهکارهای نثر فارسی است و بااینوجود که قائم مقام پیش از همه مرد سیاست و عمل است و نویسندگی او نیز بهدلیل ضرورت کار بوده، نه از راه تفنن و هنرنمایی و او نوشتههای خود را غالبا سرسری و با عجله انشاء میکرده و قلم میزده، نوشتههایش از ذوق و حسن و سلیقه مایه وافر دارد و از دو نظر حائز کمال و اهمیت اعتبار است :
الف- ارزش ادبی منشآت: قائم مقام به مقدار زیادی از عبارات متکلف و متصنع و مضامین پیچیده و تشبهات بارد و نابهجا کاسته و تا اندازهای انشای خود را، بهویژه در مراسلات خصوصی بهسادگی و گفتار طبیعی نزدیک ساخته است.
ب- اهمیت تاریخی منشآت: درباره اهمیت تاریخی منشآت میتوان گفت آیینه تمامنمائی است که حقایق اوضاع اوایل عهد قاجار را بیکموکاست و عاری از حبوبغض و تزویر و ریا و خویشتنداری منعکس مینماید.
الف- ارزش ادبی منشآت: قائم مقام به مقدار زیادی از عبارات متکلف و متصنع و مضامین پیچیده و تشبهات بارد و نابهجا کاسته و تا اندازهای انشای خود را، بهویژه در مراسلات خصوصی بهسادگی و گفتار طبیعی نزدیک ساخته است.
ب- اهمیت تاریخی منشآت: درباره اهمیت تاریخی منشآت میتوان گفت آیینه تمامنمائی است که حقایق اوضاع اوایل عهد قاجار را بیکموکاست و عاری از حبوبغض و تزویر و ریا و خویشتنداری منعکس مینماید.
بخشی از کتاب
خدمات سیاسى قائم مقام را در تواریخ بىشائبه ایران باید خواند و هم از نوشتههاى نظمى و نثرى وى مىتوان دریافت. زیرا از خصایص این مرد بزرگ است که تمام کارهاى مهم خود را در ایام اشتغال به خدمت دولت در مدت بیستوچهار سال، که چند سالش را به معزولى گذرانید، در ضمن مراسلات و در طى منظومات جدى و عوامپسند بیان کرده است و مجموعه آثار او به منزله شرح زندگانى خود و پدرش و حوادث مهم اوضاع دربارى و دولتى ایران در آن عصر است. مهمترین کارهاى سیاست خارجى قائم مقام، عقد مصالحه ترکمانچاى است و محدود ساختن سرحد ایران و روس به رود ارس؛ در مقابل تقاضاى دولت غالب این بود که هر چه تصرف کردند به آنان واگذار شود؛ چنانکه پیشتر از این گفته شد.
بلى در موضوع عقد این قرارداد مىتوان در نظر نخست بر قائم مقام اعتراض کرد که چرا به روسها حق داد در امر پایتخت دوم مملکت نظر داشته باشند؟ چه، این لطمهیى بود که به استقلال کامل ایران وارد شد.
ولى باید دانست در این موضوع قائم مقام از طرف عباس میرزاى نایبالسلطنه مأمور بود و مأمور معذور است. چنانکه در محاکمه او خواهد شنید به این مسأله اشاره شده است. و بر فرض که به رضایت خاطر این مطلب را در عهدنامه گنجانده باشد، مىتوان گفت به رعایت جواز ارتکاب شر قلیل در مقابل خیر کثیر بوده است.
چون از پسرهاى فتحعلى شاه چند تن در هواى سلطنت بال و پر مىزدند و اگر ولیعهدى بعد از عباس میرزا در خانواده او استقرار نیافته بود، کشمکش مابین برادران او بر سر تخت و تاج، ممکن بود مملکت را تجزیه نماید و بالاخره میان اجانب تقسیم گردد.
بلى در موضوع عقد این قرارداد مىتوان در نظر نخست بر قائم مقام اعتراض کرد که چرا به روسها حق داد در امر پایتخت دوم مملکت نظر داشته باشند؟ چه، این لطمهیى بود که به استقلال کامل ایران وارد شد.
ولى باید دانست در این موضوع قائم مقام از طرف عباس میرزاى نایبالسلطنه مأمور بود و مأمور معذور است. چنانکه در محاکمه او خواهد شنید به این مسأله اشاره شده است. و بر فرض که به رضایت خاطر این مطلب را در عهدنامه گنجانده باشد، مىتوان گفت به رعایت جواز ارتکاب شر قلیل در مقابل خیر کثیر بوده است.
چون از پسرهاى فتحعلى شاه چند تن در هواى سلطنت بال و پر مىزدند و اگر ولیعهدى بعد از عباس میرزا در خانواده او استقرار نیافته بود، کشمکش مابین برادران او بر سر تخت و تاج، ممکن بود مملکت را تجزیه نماید و بالاخره میان اجانب تقسیم گردد.
نظرات
هیچ دیدگاهی برای این کالا نوشته نشده است.
کالا مرتبط
موارد بیشتر