مصحف صنعاء 1 و مسئله خاستگاه قرآن

در سال ۱۹۷۲ میلادی کارگرانی که مشغول تعمیر و بازسازی بخشی از دیوار غربی و سقف مسجد جامع صنعاء در یمن بودند، با صحنه‌ای شگفت مواجه شدند. آنان در فضایی مابین سقف و دیوارهای فوقانی مسجد، به شمار زیادی از اوراق پوستی و کاغذی برخوردند که از مدت‌ها پیش در آنجا رها شده، و بسیاری از آن‌ها در اثر گذشت زمان و رطوبت، دچار فرسودگی شده بودند. بیشتر این اوراق، قرآن‌هایی با خطوط مختلف کهن حجازی و کوفی از دوران‌های مختلف بود. در این میان، چیزی که به مخطوطات صنعاء شهرت و آوازه‌ای بسیار بخشید، شمار اندکی از نسخه‌های قرآنی پوستی به خط حجازی یا مایل بود که در کمتر کتابخانه‌ای نمونه‌هایی مشابه با آن‌ها را می‌توان یافت.
گُل سرسبد مصاحف حجازی در دارالمخطوطات صنعاء، نسخۀ شمارۀ 27.1-01 یا مصحف صنعاء۱ است. اوراق این نسخه در واقع حامل دوبار نگارش قرآن‌اند. نخست قرآنی در اصل بر روی پوست نوشته شده و پس‌از سال‌ها، این متن پاک و شسته شده و مجددا قرآنی دیگر از نو بر روی همان پوست کتابت شده است. اما آثار باقی مانده از جوهر قرآن در لایه‌ی زیرین، پس از چند سده، بر اثر اکسید شدن، نمایان شده و این نسخه را دولایه (یا پالیمسِست) ساخته‌است.
طی ۵۰ سال گذشته، مصحف صنعاء ۱ و تفاوت‌های آن با مصحف رسمی مسلمانان، همواره معرکه‌ی آراء در میان محققان مسلمان و غربی، و مسئله‌ای جنجالی در رسانه‌های عمومی بوده است. کتاب حاضر حاصل پژوهش و بازخوانی دو محقّق مسلمان از این مصحف براساس تصاویر باکیفیت از برگه‌های نسخه بوده است.