پارچه فروش عاشق (مجموعه یادداشت ها)

«پارچه‌فروش عاشق» مجموعه‌یادداشت‌های ادبی محمد صالح‌علا با موضوعات گوناگون است. ملال‌های شرقی، ملال‌های غربی، در فغان از این ملال بی‌زوال، گل‌های دنباله‌دار، چشم راست، وجدان، خیال می‌کردم «راسکولنیکف»ام، پارچه‌فروش عاشق و.... عناوین برخی از یادداشت‌ها است.
بخشی از یادداشت «پارچه‌فروش عاشق» این‌گونه است: چلانده‌ی‌ داستان این است: عسگر تاجر پولدار و روشنفکری است که به عکس رسم روزگار می‌خواهد خود او همسرش را انتخاب کند. در این راه با مشکلات پیش‌بینی‌نشده‌ای روبه‌رو می‌شود. پس دوستش سلیمان به او سفارش می‌کند که چهره‌اش را تغییر دهد و خود را به‌شکل پارچه‌فروشی دوره‌گرد درآورد، و با این شیوه و شکل در کوچه و بازار بچرخد تا یک روز همسر دلخواهش پیدا شود، که این اقدام شخصیّت اصلی نمایش در آن دوران، متهوّرانه است و به روی صحنه بردن آن نمایش کاری جسورانه بوده است. شاید نخستین بار به سال ۱۹۱۲ ترسایی اوزیر حاجی‌بیف موسیقی‌دان روشناس آذری، از «آرشین مال‌الان» اپرای کوچکی در دو پرده درست می‌کند، و در سال ۱۹۱۳ در تئاتر تقی‌یف اجرا می‌کند که صدمین سالگرد اجرای ‌این اپرا توسط یونسکو جشن گرفته شد. از «آرشین مال‌الان» پنج نسخه‌ی سینمایی ساخته می‌شود که نسخه‌ی سوم آن به عرفان استالین در بحبوحه‌ی جنگ دوم جهانی فیلمبرداری شده و در آن نسخه سیّد بهبودوف نقش عسگر را ایفا کرده است. در تهران هم یک بار توسط گروه هنرمندان هوانس تومامیان اجرا می‌شود، اوّل در مدرسه‌ی محله‌ی حسن‌آباد، بعد در کاخ گلستان و سرانجام در گراندهتل.