چگونه می‌نویسیم/ ۷ روش از ۷ سفرنامه‌نویس معاصر

کتاب «چگونه می‌نویسیم» پیرامون بررسی ۷ روش از ۷ سفرنامه‌نویس معاصر به قلم کاظم رهبر به چاپ رسیده است. اغلب سفرنامه‌نویسان با این قصد سفرنامه نوشته‌اند تا هم‌میهنانشان را با زندگی انسان‌ها در شهرها و کشورهای دیگر آشنا کنند. یکی از سفرنامه‌های فارسی که از گذشته باقی مانده، سفرنامه‌ی ناصرخسرو است. سفرنامه‌نویسی جدید از دوره قاجار شروع شد و در دوران معاصر هم علاوه بر سفرنامه‌هایی که نویسندگان مختلف می‌نوشتند، اخیراً در شبکه‌های اجتماعی علاقه‌مندان بسیاری از سفرهایشان می‌نویسند. گفته می‌شود که در سفرنامه‌نویسی در جهان، برخی از کهن‌ترین گزارش‌های سفر، به مصریان متعلق است که قدمت یکی از آن‌ها به سده‌ی ششم پیش از میلاد می‌رسد. یکی از سفرنامه‌نویسانی که از مردم ایران و نقاطی که دیده نوشته است «ارنست اورسل» بلژیکی است که در سال ۱۸۸۲ میلادی به ایران آمد. او در قسمتی از سفرنامه‌اش چنین نوشته است: اطراف زیارتگاه (شاهزاده عبدالعظیم) از لحاظ تنوع صحنه‌های جالب و مناظر تماشایی واقعاً دیدنی بود: دسته‌دسته زن‌ها با کودکان خود، زیر سایه‌ی درخت‌ها، روی فرش نشسته بودند، می‌خوردند، می‌آشامیدند، قلیان می‌کشیدند، بلندبلند صحبت می‌کردند و با سروصدا می‌خندیدند، که از این لحاظ شبیه فرانسوی‌ها یا اگر درست بگویم «ایتالیایی‌های مشرق زمین» بودند. مردها نیز برای خود در گوشه‌هایی دور هم جمع شده و مشغول صرف چای و کشیدن قلیان بودند؛ البته جدا از زن‌ها، مرد ایرانی، برای آنکه در انظار بد جلوه نکند، هیچ‌وقت در ملاءعام با زن دیده نمی‌شود! سقاها، فروشندگان شربت، میوه و شیرینی دسته‌دسته به دنبال مشتری از این طرف به آن طرف می‌رفتند. معرکه‌گیران، نقالان و مارگیران، جمعیت را با تردستی‌ها، قصه‌ها، شوخی‌ها و خلاصه هر هنری که داشتند، مشغول می‌کردند.

درباره‌ی سفرنامه‌نویسی در کتاب سفرنامه به اهتمام منوچهر دانش‌پژوه آمده است:

سیاحت و سفر، از قدیم‌ترین ادوار، از مهم‌ترین خواست‌ها و تمایلات انسان بوده و هست. بشر همیشه آرزو داشته و دارد که از دیگر اقوام و افراد بشری و دیگر سرزمین‌ها دیدار کند، ناشنیده‌ها را بشنود و نادیده‌ها را ببیند. برای هر انسانی، هم انسان‌های دیگر اهمیت دارند و هم اقلیم‌ها و اماکنی که زیستگاه آدمی و دیگر موجودات است. اولی را «سیر در انفس» و دومی را «سیر در آفاق» نام داده‌اند. سفرنامه‌هایی که از مسافران ادوار پیش به جای مانده، منابع بسیار ارزشمندی برای تاریخ‌نویسان و جامعه‌شناسان است. اهمیت و مزیت سفرنامه آن است که سفرنامه‌نویس در سفرهای خود با افراد مختلف از طبقات گوناگون یک شهر یا مملکت در تماس است، از همه‌ی افراد آن کشور و شهر سخن می‌گوید. ولی سفرنامه چه ویژگی‌هایی دارد و در نوشتن آن به چه نکاتی باید توجه کرد؟ هدف سفرنامه‌نویس از نوشتن آن چیست؟ نویسندگان جوان و علاقه‌مندان، سفرنامه‌نویسی را چگونه آغاز کنند؟ به جز کتاب‌های آموزشی، یکی از منابع با ارزش و یاری‌کننده، تجربیات سفرنامه‌نویسانی است که سال‌ها در این حوزه کار کرده‌اند. در کتاب حاضر، ۷ سفرنامه‌نویسِ باتجربه و نامیِ معاصر در گفت‌وگوهایی که داشتند، براساس دانش و تجربیات خود از سفرنامه‌نویسی، طراحی و ساختار آن سخن می‌گویند. قسمتی از کتاب چگونه می‌نویسیم: رضا امیرخانی تصویر انسان کره شمالی دوست داشتم که در پایان سفر کره شمالی تصویری از انسان آنجا بدهم. تصویر، تصویر واقع‌گرایانه‌ای باشد. البته بعضی از خاطرات سفر کمک کرد تا بتوانم این تصویر را بدهم. مثلاً یک کره‌ای که در چین به ما کمک کرد. یا کره‌ای که در فرودگاه راهنمای ما بود و بر مافوقش شورید. این‌ها همه کمک می‌کرد که آن تصویر خودساخته‌ی من که نشان می‌دهد، انسان، انسان غیرقابل انعطافی است، نه، او هم در وجودش یک سری انعطاف‌ها هست که شاید یک روزی بیرون بزند. این‌ها می‌آمد در طرح و برنامه‌ام. بنابراین وقتی که داشتم می‌نوشتم انسان کره شمالی، مثلاً غیرقابل انعطاف است، یادم بود که در انتها قرار است این پیش‌فرضم را بشکنم. درباره‌ی سفرنامه‌ی کره شمالی این توضیح را هم بدهم که این سفر چون از جنس سفرهای سرد، بی‌روح و بی‌حادثه‌ای بود، من در کش دادن توضیحات مکررم تعمد داشتم. می‌خواستم آن سردی را به متن منتقل کنم. چگونه می‌نویسم در ۲۲۵ صفحه‌ی رقعی با جلد نرم و ‌قیمت ۶۵ هزار تومان چاپ ‌و عرضه شده است.