جامعه‌شناسی سینمای پدرخوانده/ دون کورلئونه؛ یک مافیایی دوست‌داشتنی

کتاب جامعه‌شناسیِ سینمای پدرخوانده، نوشتۀ ویلیام مالیژکو، به همت نشر اندیشۀ احسان به چاپ رسیده است. پدرخوانده فیلمی است که در سال ۱۹۷۲ ساخته شد و ماجراهای عجیبی نیز حین ساخت آن اتفاق افتاد. فرانسیس فورد کوپولا چندبار از پروژه اخراج شد. استودیو تمایلی برای به‌کارگیری مارلون براندو نداشت. همین احساس دربارۀ آل پاچینو نیز، که در آن زمان بازیگری گمنام و ناشناخته بود، وجود داشت. بسیاری از امریکایی‌های ایتالیایی‌تبار نگران بودند که این فیلم وجهۀ آن‌ها را خدشه‌دار کند؛ اما به هر روی، پدرخوانده ساخته شد و برندۀ سه جایزۀ اسکار در رشته‌های بهترین فیلم، بهترین بازیگر نقش اول مرد و بهترین فیلم‌نامۀ اقتباسی شد. این فیلم همچنین نامزد شش جایزۀ اسکار دیگر شد و توانست در آن سال، فیلم‌های مطرح دیگری همچون بازماندگان، ساندر، کاباره و مهاجران را کنار بزند. دو سال بعد، پدرخواندۀ۲ نیز در ادامۀ قسمت اول ساخته شد. این فیلم نیز توانست علاوه بر بردن اسکار بهترین فیلم آن سال، در پنج رشتۀ دیگر نیز برنده شود: بهترین بازیگر نقش مکمل مرد برای رابرت دنیرو، بهترین کارگردانی، بهترین فیلمنامۀ اقتباسی، بهترین طراحی صحنه و بهترین موسیقی متن برای نینو روتا. پدرخواندۀ۲ هم در آن سال، فیلم‌های مطرح دیگری همچون آسمان‌خراش جهنمی، لِنی، محلۀ چینی‌ها و گفت‌وگو را کنار زد. در ۱۹۹۰ نیز قسمت سوم پدرخوانده ساخته شد که به عقیدۀ من به مانند هر دو نسخۀ قبلی شاهکار مسلم سینماست؛ هرچند پدرخوانده دوستان هرگز آن را در سطح دو فیلم قبلی ارزیابی نمی‌کنند. به‌طور کلی، دهۀ ۱۹۷۰، دهه‌ای بسیار مهم برای سینمای امریکاست. در این دهه کارگردانان جوانی پا به عرصۀ فیلم‌سازی گذاشتند که در بسیاری از فیلم‌ها، سنت کلاسیک فیلم‌سازی امریکایی را به چالش می‌کشیدند. در اواخر دهۀ ۱۹۶۰ و با افول تولید استودیویی فیلم، فیلم‌های امریکایی شکلی حقیقی‌تر به خود گرفتند و سلطۀ هژمونیک سینمای امریکا را بر سینمای جهان ادامه دادند. کتاب حاضر با بیانی همه‌فهم، به بررسی جامعه‌شناختی سری پدرخوانده می‌پردازد و ضمن معرفی عوامل مختلف آن همچون کارگردان، بازیگران، تهیه‌کنندگان و دیگر عوامل مهم، به بررسی مهم‌ترین زوایای پیدا و پنهان این فیلم همچون روایت و فرم، ساختار، ایدئولوژی، جایگاه زن و... می‌پردازد. ویلیام مالیژکو مدیر مطالعات فیلم و رسانه در کِنت است. او یکی از نویسندگان همکار در مورد مطالعات رسانه در گواهی عمومی آموزش ثانوی و ممتحن ارشد مطالعات رسانه‌ای است.

قسمتی از کتاب جامعه‌شناسی سینمای پدرخوانده:

یکی از مهم‌ترین بازنمودها، بازنمود ملیت است. سیسیلی، ایتالیایی یا امریکایی بودن چه معنایی برای این شخصیت‌ها دارد؟ به لحاظ تاریخی، قسمت شمالی ایتالیا قسمت جنوبی آن را استثمار می‌کرد و مطمئناً این یکی از مهم‌ترین دلایل مهاجرت ایتالیایی‌های قسمت‌های جنوبی به ایالات متحدۀ امریکاست. هم پوزو هم کوپولا اصالتاً به ایتالیای شمالی تعلق داشتند، اما تحقیق گسترده‌ای برای فهم احساس این جماعات خاص ایتالیایی انجام دادند. قبل از همه، یکی از دلایل دادن این فیلم به کوپولا این بود که او ریشۀ ایتالیایی داشت و این فرهنگ برای او حائز اهمیت بود. تلاشی در جهت تسکین دادن به جماعت ایتالیایی توسط رابرت اوانز، مدیر تولید پارامونت انجام شد؛ جماعتی که او به‌درستی پیش‌بینی می‌کرد که ممکن است با کلیشه‌های محتمل نژادی فیلم مخالفت کنند. انجمن دفاع از حقوق مدنی امریکایی‌های ایتالیایی‌تبار، در بین دیگران، بیشتر از همه نگران بود که امریکایی‌های ایتالیایی‌تبار در هیبت گروهی گانگسترِ آدمکش تصویر شوند که در خارج از حیطۀ قانون قرار دارند و با خودشان جهانی فرهنگی و اخلاقی همراه آورده‌اند که ضد دموکراتیک است. مخالفت اصلی این انجمن به این دلیل بود که آن‌ها، به‌سادگی در نقطۀ مقابل این دیدگاه قرار داشتند: امریکایی‌های با صداقت و تابع قانونی که در ساختن جهان جدیدشان تلاش زیادی کرده بودند. بسیاری‌ها وجود مافیا را انکار کردند. جامعه‌شناسی سینمای پدرخوانده، ترجمۀ مهدی قاصد، در ۱۷۰ صفحۀ رقعی با جلد نرم و قیمت ۲۹ هزار تومان چاپ و روانۀ کتابفروشی‌ها شده است.