تاریخچه‌ی مختصر پول/ پول؛ عطر جوانی یا پیری؟

کتاب پول (تاریخچه‌ی مختصر) اثر یووال نوح هراری به همت نشر نون به چاپ رسیده است. پول چگونه اختراع شد؟ چرا چنین نقش مهمی در زندگی‌هایمان ایفا می‌کند؟ آیا اسباب شادی‌مان را فراهم می‌کند یا اینکه حاصلی جز تلخکامی ندارد؟ آینده‌ی بشر چه برنامه‌ای برای پول دارد؟ فناوری‌های آینده در زمینه‌ی هوش مصنوعی چه تاثیری بر زندگی انسان خواهند گذاشت؟ الگوریتم‌ها چگونه زندگی آدمی را متحول خواهند کرد؟ اَبَرانسان‌های قرن بیست و یک چگونه لیبرالیسم را شکست خواهند داد؟ سرویس‌های جدیدی مانند وِیز، کورتانا و گوگل چگونه بر جهان مسلط خواهند شد؟ یووال نوح هراری با وضوح و بینشی مثال زدنی خواننده را به سفری جذاب، از زمان ضرب نخستین سکه‌ها تا اقتصاد قرن بیست و یک می‌برد و به ما نشان می‌دهد چگونه در شرف یک انقلاب قریب‌الوقوع هستیم، چه دوستش داشته باشیم و چه از آن بدمان بیاید. در سال ۱۵۱۹، هرنان کورتس و کنکیستادورهایش به مکزیک، که تا آن زمان یک جامعه‌ی انسانی منزوی و در حاشیه بود، حمله‌ور شدند. آزتک‌ها به سرعت متوجه شدند که بیگانگان علاقه‌ی عجیبی به نوعی فلز زرد رنگ نشان می‌دهند و در حقیقت چنین به نظر می‌رسید که آن مهاجمان غریبه هرگز از صحبت کردن درباره‌ی آن فارغ نمی‌شدند. بومیان با طلا بیگانه نبودند-طلا خوش رنگ و کار کردن با آن آسان بود و بومیان آن را در ساختن مجسمه و جواهرات به کار می‌بردند و هر ازگاهی از گرد طلا به عنوان وسیله‌ی تبادل استفاده می‌کردند. وقتی بومیان از کورتس دلیل علاقه‌ی وافر اسپانیایی‌ها به طلا را جویا شدند، او پاسخ داد: من و سپاهیانم از یک بیماری قلبی رنج می‌بریم که تنها علاجش طلا است! کم کم بر پایه این فلز، سکه خلق شد . نخستین گام‌های یک اتفاق مهم در زندگی بشر به وقوع پیوست.

در بخشی از کتاب حاضر می‌خوانیم:

پول در ادوار و سرزمین‌های بسیاری به وجود آمد. ایجاد و توسعه‌ی پول نیازی به دستاورد یا کشف مهمی نداشت، بلکه یک انقلاب ذهنی مطلق بود و به واسطه‌ی ایجاد یک حقیقت بین‌الاذهانی جدید شکل گرفت که تنها در تصور مشترک افراد وجود داشت. پول صرفا سکه و اسکناس نیست. پول هر چیزی است که افراد برای نشان دادن قاعده‌مند ارزش اشیاء به منظور تبادل کالا و خدمات به آن روی می‌آورند. پول افراد را قادر می‌سازد ارزش کالاها (از قبیل سیب، کفش و طلاق) را به سرعت و به آسانی بسنجند، به آسانی دست به مبادله‌ی اشیا بزنند و به راحتی مال اندوزی کنند. انواع زیادی از پول وجود داشته است. آشناترین آن‌ها سکه است که تکه‌ای فلز منقش و استاندارد است. با وجود این، پول بسیار پیش از ابداع مسکوکات وجود داشته است و فرهنگ‌های گوناگون به واسطه‌ی استفاده از اشیای دیگر به عنوان واحد پول رونق و اعتبار یافته‌اند، اشیایی مانند صدف، چارپایان، چرم، نمک، غلات، مهره، پارچه و سفته. صدف سپید مهرگان حدود ۴۰۰۰ سال در سر تا سر آفریقا، جنوب و شرق آسیا و اقیانوسیه استفاده می‌شد. در اوایل قرن بیستم، در اوگاندای تحت الحمایه‌ی بریتانیا مالیات‌ها هنوز با صدف سپید مهره پرداخت می‌شد. در زندان‌های مدرن و اردوگاه اسرای جنگی اغلب از سیگار به عنوان پول استفاده شده است. حتی زندانیان غیر سیگاری در مبادلاتشان سیگار را قبول می‌کردند و محاسبه‌ی ارزش اشیاء و خدمات دیگر با سیگار را به رسمیت می‌شناختند. یکی از بازماندگان آشویتس واحد پول سیگار را که در اردوگاه استفاده می‌شد چنین توصیف می‌کند: ما واحد پول خود را داریم که ارزش آن مورد تایید همه‎ی اسرا است: سیگار. قیمت هر جنس به سیگار تعیین شده است. در زمان‌های عادی، یعنی وقتی نامزدهای رفتن به اتاق گاز با قدم‌های شمرده به اردوگاه قدم می‌گذارند ، یک قرص نان دوازده نخ سیگار می‌ارزد، یک بسته‌ی سیصد گرمی کره‌ی گیاهی سی نخ، یک ساعت مچی هشتاد تا دویست نخ و یک لیتر الکل چهارصد نخ! پول را مهدی نمازیان ترجمه کرده و کتاب حاضر در ۱۶۰ صفحه رقعی با جلد نرم و قیمت ۲۹ هزار تومان چاپ و روانه کتابفروشی‌ها شده است.