هندسه ایرانی (کاربرد هندسه در عمل)

هنر معماری اسلامی و ایرانی که اساس آن مبتنی بر هندسه است در ایران بر اصولی غیرمکتوب متکی بوده که سینه‌به‌سینه به نسل‌های بعدی رسیده، و متاسفانه با گذشت زمان این توارث از بین رفته و به‌دلیل غیرمکتوب بودن آن‌ها و یا اگر مکتوب بوده در اثر حوادث زمان و زبان به نسل‌های بعد منتقل نشده است و در این بین کتاب «هندسه ایرانی» با زبانی ساده سعی دارد هنر معماری اسلامی و ایرانی را برای خوانندگان به تصویر بکشد.

در شرح حال نویسنده کتاب آمده: ابوالوفاء بوزجانی، مشهور به حاسب، یکی از بزرگان و مشاهیر در علم هندسه است. او متولد 328ق. در بوزجان (میان هرات و نیشابور) و متوفای 388ق. در بغداد است.

ابوالوفاء، در علم هندسه استخراجات غریبه‌ای دارد که پیش از او کسی به آن‌ها دست نیافته بوده است. اهمیت کار ابوالوفاء در تکمیل علم مثلثات است، و قاعده مقادیر اربعه که امروزه مبنای حل مثلثات کروی است از اوست.

یکی از آثار مکتوب او همین کتاب است که مانند دیگر نوشته‌های آن دوره به زبان عربی یعنی زبان متداول بین علمای آن دوره تالیف شده است، از آنجا که صاحبان صنعت چندان از زبان عربی آگاهی نداشتند استفاده از آن با اِشکال مواجه بود تا اینکه این کتاب به‌تدریج به فارسی ترجمه شد و اکنون که ترجمه‌ای کاربردی از آن ارائه می‌شود، می‌تواند اساس تدریس هندسه در معماری ایرانی در دانشکده‌های معماری باشد.

کتاب دوازده باب دارد که عبارتند از: 1. اصول اولیه، 2. کشیدن اشکال متساوی‌الاضلاع والزوایا، 3. کشیدن اشکال در دایره و بر دایره، 4. ترسیم دایره بر اشکال، 5. رسم دایره در اشکال، 6. رسم اشکال در اشکال و بر اشکال، 7. تقسیم مثلث‌ها، 8. تقسیم چهارضلعی‌ها، 9. تقسیم مربع‌ها به چند مربع و... 10. جداکردن راه، 11. تقسیم دایره‌ها، و 12. تقسیم سطح کره و رسم اشکالی که بر کره می‌توان کشید. این کتاب هم چنین دو ضمیمه در علم هندسه دارد که مطالب ارزشمندی را در این باب بیان کرده است.