نفوس مرده

اهمیت این شاهکار به‌جاماندنی گوگول، نفوس مرده، فقط در شناساندن و تجزیه و تحلیل مردم روسیه نیست، بلکه درس بزرگ و روشن‌بینانه‌ای‌ست برای همه‌ی مردم دنیا که کم‌وبیش دچار همین نارسایی‌ها، فسادها و ظلم و جورهای حکام خودکامه‌ای هستند که مانند زالو به جانشان افتاده و خونشان را تا آخرین قطره می‌مکند.
روسیه در دوران دیکتاتوری نیکلای اول، دچار فساد، رشوه‌خواری، ظلم و بیداد مالکان و اشراف نسبت به توده‌ی مردم بوده است. نویسنده که وضعیت آن دوران را دیده، موشکافانه، با طنزی تلخ همه‌ی این نارسایی‌ها، فسادهای مالی و اخلاقی، به‌ویژه در ارکان و سازمان‌های دولتی را در قالب شخصیتی جاه‌طلب و پول‌دوست به نام چیچیکوف که در ادبیات روس شبیه ابلومف، شهرت خاصی پیدا کرده و بعد هم در چهارچوب ماجرایی مسخره، یعنی خریدن رعیت‌های مرده‌ای که اسمشان از آمار زنده‌ها حذف نشده و از آن‌ها برای گروگذاشتن در بنگاه رهنی و گرفتن وام، می‌توان استفاده کرد، آورده است. چیچیکوف ضمن سفرهایی که می‌کند، با شخصیت‌هایی برمی‌خورد که نماینده‌ی طبقه‌های روسیه‌ی تزاری و نحوه‌ی زندگی، سنت‌ها، بی‌عدالتی‌ها، روحیه‌هایی گاه مسخره، گاه دردناک و به‌طور خلاصه تصویر بسیار دقیق و تمام‌نمایی است از زندگی مردم روسیه آن زمان.
داستان نفوس مرده، اعمال چیچیکوف را دنبال می‌کند، که فردی میان‌سال از طبقه متوسط است؛ او به شهری کوچک سفر می‌کند و حیله‌ای را برای جلب رضایت مقامات محلی و زمین‌داران به کار می‌گیرد، که وقایع داستان را می‌سازد. گوگول در این داستان، تصویری را از سیستم اجتماعی معیوب روسیه در زمان پس از جنگ ۱۸۱۲، به خوانندگان نمایش می‌دهد.

نیکولای واسیلیویگچ گوگول، متولد ۱۸۰۹ در اوکراین و درگذشته در ۱۸۵۲، از نویسندگان بزرگ روسی و یکی از طنزپردازان بزرگ جهان است.