فانوس خیال

وقتی فیلم یک سند نیست، یک رؤیاست. به این دلیل است که تارکوفسکی از همه بزرگتر است. چه طبیعی در اتاق رؤیاها حرکت می‌کند. او توضیح نمی‌دهد. به هر حال، چه چیز را باید توضیح دهد؟ او نظاره‌گری است که قادر است تصورهای خویش را در محدودترین، و از یک دیدگاه ارادی‌ترین رسانه به نمایش درآورد. در سراسر عمرم درهای اتاقهایی را کوبیده‌ام که او چنین طبیعی در آنها می‌گردد. فقط چندبار موفق شده‌ام به درون بخزم. اغلب تلاشهای آگاهانۀ من با شکست گیج‌کننده‌ای پایان یافته است - تخم مار، تماس، چهره به چهره و امثال آن.
فلینی، کوروساوا و بونوئل در همان قلمرویی حرکت می‌کنند که تارکوفسکی. آنتونیونی در راه بود، اما به واسطۀ کج‌خُلقی خودش، خاموش شد، فرو نشست. ملی‌یس، همواره آنجا بود، بدون آنکه مجبور به فکر کردن دربارۀ آن باشد. او در حرفه‌اش یک جادوگر بود.