شهروند افتخاری

شهروندِ افتخاری را برایان فریل، نمایشنامه‌نویسِ برجسته‌ی ایرلندی، در سالِ 1973 نوشت، در میانه‌ی گیرودارِ سی‌ساله‌ی ملّی- نژادی در ایرلندِ شمالی، و براساسِ وقایعِ یکشنبه‌ی خونینِ باگساید، محله‌ای کاتولیک‌نشین و جمهوری‌خواه، دیواربه‌دیوارِ شهرِ پروتستان‌نشین و سلطنت‌طلبِ دِری. در این روز، سربازانِ بریتانیایی 26 تن از راه‌پیمایانِ بی‌سلاحِ ایرلندی را به رگبار بستند؛ چهارده نفر کشته شدند. اکنون و گذشته، آغاز و پایان در این اثر به هم می‌آمیزند: اکنون و در آغاز، پیکرِ سه شهروندِ کشته‌شده را می‌بینیم و تفتیشی قضایی را که در جریان است و تا آخرِ اثر به‌تناوب ادامه می‌یابد و به سرانجام می‌رسد؛ و سپس گذشته را داریم که بدنه‌ی اصلیِ اثر را تشکیل می‌دهد. سه تن از راهپیمایانْ ناخواسته به ساختمانِ شهرداری پناه می‌برند و سر از اتاقِ شهردار درمی‌آورند: مایکل، جوانِ پرشروشورِ تحصیل‌کرده و بی‌کاری که به اعتراضِ مسالمت‌آمیز و قانونی باور دارد؛ لی‌لی، زنِ میانه‌سالی، مادرِ یازده فرزند، که در راهپیمایان بُر خورده است؛ و اسکینِر، جوانِ آسمان‌جُلی که لودگی سلاحش است، ولی زیرِ سطحِ لودگی‌اش خِرَدی فطری نهفته است. در جریانِ روایت، شخصیت‌های گوناگونی پدیدار می‌شوند که هریک را می‌توان نماینده‌ی دیدگاهی دانست: کشیش، نماینده‌ی دیدگاهِ چپ‌ستیز و ملّی‌گرایانه‌ی قشرِ مذهبی؛ سربازانِ بی‌فکر و بددهن؛ قاضی، حافظِ منافعِ بیگانگانِ چیره بر میهن؛ دکتر دادز، جامعه‌شناسِ آمریکایی، که برخی از درخشان‌ترین مونولوگ‌های داستان از زبانِ اوست؛ و حتّی آوازه‌خوانی که جا به جا در طیِ روایت تصنیف‌های میهن‌پرستانه‌ای را دَم می‌گیرد؛ و دیگر و دیگران. همه و همه‌ی این‌ها روایتِ درخشان و همدلانه‌ی برایان فریل را از حق‌طلبی و بی‌گناهی تشکیل می‌دهند.