راه و رسم ترانه (راهنمای کاربردی ترانه سرایی)

در اغلبِ کارگاه‌ها و کتاب‌های آموزشِ ترانه‌سرایی، کم‌تأثیرترین ویژگی‌های جزئیِ شناختِ ترانه موردِ تأکید و توجه قرار می‌گیرد اما هرگز به بنیادی‌ترین وجهِ تمایزِ ترانه، که ازقضا مهم‌ترین وجهِ وجودی آن‌هم هست، نمی‌پردازند. علتش مشخص است: آموزش‌دهندگان اصلا از چنین موضوعی آگاهی ندارند. آنها شنیده‌اند که ترانه نوعی شعر است؛ اما، با فرضِ درستی این گزاره، پرسش این است که “ترانه چگونه شعری ا‌ست و چه فرقی با گونه‌های دیگر شعر دارد؟”
آموزش‌دهندگان ترانه‌سرایی و ترانه‌سرایان و حتی منتقدان در پاسخ به این پرسش، به هیچ نکتۀ ساختارمندی اشاره نمی‌کنند و تنها توضیحاتی مبهم دربارۀ مفاهیمِ ساده و زبانِ گفتاری (محاوره‌ای) ترانه خواهند داد؛ اما آیا هر شعری که به زبانِ ساده و گفتاری سروده شده باشد ترانه است؟ ممکن است در برابر این پرسش با این پاسخ مواجه شویم که “اگر چنین شعری اجرا شود، ترانه خواهد بود.”
در پیِ این پاسخِ فرضی، پرسشِ دیگری برای ما پیش می‌آید: “برای شعرهایی از حافظ، مولانا، نیما، مشیری و دیگر شاعران‌نیز آهنگ‌هایی ساخته و این اشعار با آهنگ اجرا شده است؛ آیا آنها هم ترانه‌است؟” و پرسش جدی‌تر این است: “تکلیفِ ترانه‌هایی که نه به زبانِ گفتاری (محاوره‌ای) بلکه به زبانِ معیار یا زبانِ ادبی سروده شده‌چیست؟