دستور توصیفی (براساس واحدهای زبان فارسی)

کتاب دستور توصیفی نوشته‌ی عباسعلی وفایی است.
این کتاب دارای پنج فصل است. در فصل اول به تشریح جمله پرداخته‌ شده و ضمن تعریف آن، به اقسام جمله اشاره و ارکان آن توصیف شده است.
مبحث جمله را می‌توان گسترده‌تر از مباحث حاضر ارائه داد؛ اما بنابر اختصار گذاشته شده و ضمن آنکه به مباحث مربوط به حوزه‌ی معنی‌شناسی جمله که بسیار گسترده است، در این دستور پرداخته نشده است. در فصل دوم به مبحث واحد زبانی «گروه» پرداخته شده است و در آن گروه‌های «فعلی»، «اسمی»، «صفتی»، «قیدی» و «حرف اضافه‌دار» توصیف شده است. در مبحث «گروه» تلاش شده تا مباحث مربوط به حوزه‌ی نقش گروه‌ها برجسته شود و از مباحث دیگر صرف نظر شده است.
در فصل سوم به واحد زبانی «واژه» پرداخته شده است و در آن تمام مقوله‌های دستوری که داخل در واژه هستند، به بحث گذاشته شده است. این فصل حاوی شش بخش با عناوین «فعل»، «اسم»، «ضمیر»، «صفت»، «قید» و «حرف» است. مبحث زبانی «شبه‌جمله» و «صوت» که در بیشتر دستورها با عنوان یک مقوله‌ی دستوری بحث شده، در بخش مربوط به «اسم» و «جمله» توصیف شده است. در فصل چهارم به واحد زبانی «تکواژ» پرداخته شده و اقسام و انواع تکواژها توصیف شده است. در فصل پنجم نیز کوچک‌ترین واحد زبانی، یعنی «واج» بررسی شده و اقسام آن بیان شده است و در این راستا به دستگاه گفتار و واحدهای زِبَرزنجیری گفتار نیز اشاره شده است.
ازآنجاکه این کتاب، دستور توصیفی «هم‌زمانی» است، مثال‌های آن از زبان امروز آورده شده و شعر و متون ادبی هرگز مورد توجه نبوده است؛ زیرا نگارنده بر آن است که زبان ادبی، دستور و قواعد خود را می‌طلبد و اختلاط مباحث زبان ادب با معیار، غیرعلمی است و در توصیف مسائل دستوری کار عبث و بیهوده‌ای است. ضرورت‌های ادبی امکان هنجارگریزی نویسنده یا شاعر را در متن باعث می‌شود و آن زبان، توصیف‌شدنی در زبان معیار نیست.