تارتوف

شاهکارهای بسیاری به‌دلیل بیان ایده‌های تازه یا دست‌گذاشتن روی تابوها، به مذاق صاحبان قدرت خوش نیامده و گرفتار سانسور شده‌اند؛ «تارتوف» اثر درخشان مولیر نیز از جمله‌ی همین آثار است. مولیر در این نمایشنامه از معضلاتی سخن به میان آورده که از دین‌داری متعصبانه نشأت می‌گیرند. «تارتوف» اثری افشاگرانه است، افشای باطلی که برای سوءاستفاده از باورهای آدمی لباس حق بر تن می‌کند. به همین دلیل نیز اصحاب کلیسا واکنش تندی نسبت به این نمایشنامه نشان دادند. آن‌ها «تارتوف» را اثری ضدمذهب خواندند که تماشای آن نیز از گناهان کبیره بود! مولیر در مقدمه‌ی کتاب حاضر و دو عریضه‌ای که برای پادشاه نوشته نیز به شرح این ماجرا و حواشی آن پرداخته است.
این نمایشنامه داستانِ آشنایی مرد ثروتمندی (اورگون) با کشیشی به نام تارتوف است. اورگون شیفته‌ی تقوا و پاکدامنی کشیش شده و برای اینکه او را از فقر نجات دهد، وارد خانواده خود می‌کند. به جز مادر اورگون، دیگر اعضای خانواده، تارتوف را نه زاهد که ریاکاری نیرنگ‌باز می‌یابند. اما اورگون و مادرش با چنان تعصبی بر اعتقاد خود پافشاری می‌کنند که تلاش‌های دیگران راه به جایی نمی‌برد. تاآنجاکه تعصب کور و ساده‌لوحی اورگون زندگی‌اش را تا مرز فروپاشی پیش می‌برد.
مولیر در «تارتوف» هوشمندانه به‌جای تراژدی، از زبان کمدی برای نوشتن بهره برده است. چراکه باور داشت زبان طنز هم تاثیرگذارتر است و‌ هم با عامه‌ی مخاطبان راحت‌تر ارتباط برقرار می‌کند. از طرفی او نمی‌خواست از شخصیت تارتوف یک قهرمان بسازد، بلکه برعکس، کوشیده ضعف‌های او را نشان داده و در کنار آن به نقد مهم‌ترین معضلات جامعه‌ی آن روزگار بپردازد. حواشی نمایشنامه‌ی «تارتوف» نیز مولیر را دلگرم ساخت که نتیجه‌ای که انتظار داشت، بدست آمده است. موفقیت اثر مولیر چنان بود که پس از آن، کلمه تارتوف در معنای دغل‌باز و ریاکار، وارد فرهنگ عامه‌ی مردم شد. مهشید نونهالی مقاله‌ای درباره‌ی تارتوف، مولیر و اجراهای آن به انتهای کتاب افزوده است.