کتاب مقدمه ای بر جامعه شناسی خانواده اثری است از دکتر باقر ساروخانی به چاپ انتشارات سروش.

نوشته ای خواندنی و تامل برانگیز در حوزه ی جامعه شناسی خانواده که ضمن توجه به نقش اساسی این میراث اجتماعی مقدس بر فرهنگ و اجتماع و دقت به دگرگونی عظیم آن در گذر زمان، با زبانی ساده و قابل فهم به مطالعه ی مفاهیم انتخاب همسر، ازدواج، زناشویی و خانواده در طول تاریخ و انواع آن ها می پردازد و ضمن فراهم آوردن زمینه ی شناخت خانواده، جامعه را در بهسازی آن یاری می کند.

نظام پدرسری و همراه آن پیدایی مردسالاری و وضع انتسابی برای مرد، موجب شد مردان به کار خریداری همسر یا همسران خود اقدام کنند. این وضع که با کالا شدن یا کالاپنداری زن در تاریخ همراه است، به صور گوناگون در تاریخ تحقق یافته است. گاه خریداری زن به صورتی آشکار و با تمهید شرایط مشخص در بازار صورت گرفته است و گاه دارای صوری پوشیده، نهان یا تلویحی است؛ ولی در هر حال، نتیجه همان است. محرومیت زن را از کسب پایگاههای برتر اجتماعی موجب می شود، کار زن به هنگام تبدیل به قدرت (پول) در اختیار مرد نهاده می شود و سرانجام استثمار زن را در تاریخ به همراه می آورد. با توجه به وسعت جغرافیایی پدرسری هم در پهنه زمان و هم در فراخنای جغرافیا، عجیب نیست؛ اگر این پدیده دارای نوعی فراگیری خاص باشد. در سطور زیر ابتدا، محدوده این شیوه در گزینش همسر را در جغرافیای جهان با شواهد متقن تاریخی باز می شناسیم و سپس علل و عواملی را که در راه پیدایی آن تاثیر داشته اند، مطرح می سازیم.

به روایت باستانی پاریزی، در نظام برده داری، خریداری برده به عنوان همسر پدیده ای رایج بوده است و چنین زنی را در اصطلاح «امّ ولد» (مادر فرزند) می نامیده اند.

مرتضی راوندی در اثرش در تاریخ اجتماعی ایران در این باره می نویسد: «در بابل کسانی که دختران در سن شوهر رفتن داشتند، آنان را به محلی می آوردند و دلالها آنان را توصیف کرده، می فروختند. ولی هر یک از دختران را به شرطی به فروش می رساندند که به عنوان همسر گرفته شود.» به همین مناسبت نیز در عصر هومر در یونان باستان از دختران «گاوآور» نام برده می شود.