وزیری
زرکوب
512
9786222671235
2
1401-03-01
1401
751
99938
1750000
(روابط خارجی قاجاریان ایران با روس ها)
کتاب روس ها در ایران: دیپلماسی و قدرت در عصر قاجار و پس از آن به کوشش رودی متی و النا آندری یوا نگارش شده و با ترجمه دکتر محسن عسکری جهقی از سوی انتشارات نگاه به چاپ رسیده است.
روس ها همسایه های شمالی ایران اند با رویکردها و اتخاذاتی ویژه نسبت به هویت خود، جامعه ای که خود را نه شرقی می داند و نه غربی، آن ها تنها روس هستند و در قبال همسایگان شرقی خود و اروپایی ها عملکردی متفاوت را در پیش می گیرند. نمی توان از نقش به سزایی که روسیه در ایران، در جنبه ها و مسائل گوناگون ایفا می کند چشم پوشی کرد و همین مسئله است که نیاز به کسب دانش و آگاهی را درباره همسایگان شمالی ما پر رنگ می کند، نیازی که” روس ها در ایران” سعی در برطرف ساختن آن دارد. روسیه کشوری است که ایران برای نخستین بار اندیشه برقراری رابطه با آن را در زمان شاه سلطان محمد خدابنده، پدر شاه عباس اول، در سر پروراند و طی دو قرن اخیر تاثیری بالا بر سرنوشت این سرزمین برجای گذاشته است. این کتاب مواجهه دو کشور ایران و روسیه را در قالب پیوستاری بلند مدت بررسی می کند و در قالب مقالات متعدد تعاملات میان ایرانیان و روس ها را از ابتدای عهد قاجار تا اواسط قرن بیستم وامی کاود.
نفوذ روسیه از رهگذر فعالیت های بانک استقراضی هر ساله افزایش می یافت، به این ترتیب روسیه خیلی زود توانست در حوزه تجارت، به ویژه در مناطق شمالی ایران، گوی رقابت را از بریتانیا برباید. روسیه سلطه تجاری خود را در آن منطقه حاکم کرد و امتیاز انحصاری تبادلات مالی دولت ایران را به دست آورد که به معنای سلطه غیررسمی تام و تمام بر تمام فعالیت های مالی حکومت ایران بود. اعداد و ارقام زیر به خوبی نشان دهنده شیوه ورود جریان سرمایه به حلقه شاه ایران را نمایش می دهد. بانک استقراضی در ماه می و ژوئن 1895 مبلغ صد هزار تومان به خزانه شاهی قرض داد. یک سال بعد در سال 1896 این بانک به درخواست پادشاه ایران و با حمایت دیپلمات های روسی 156 هزار و 390 تومان دیگر به دولت ایران قرض داد. لازم به ذکر است سال 1900 نیز این بانک وام سنگین دیگری، به مبلغ 22.5 میلیون روبل، به دولت ایران پرداخت کرد و دولت ایران متعهد شد این مبلغ را با نرخ سود پنج درصد طی 75 سال بازپرداخت کند. بازپرداخت این وام ها و سود متعلق به آن از محل درآمدهای گمرکات کشور در حوزه خلیج فارس تضمین شده بود. یکی از شرایط روسیه برای اعطای وام به ایران آن بود که دولت ایران تمام قرض های خود به بریتانیا را تسویه کند و بی اجازه دولت روسیه از هیچ کشور ثالثی تقاضای وام بلند مدت نکند.
این بانک جز دولت به شهروندان و بنگاه های خرد اقتصادی ایران نیز وام اعطا می کرد. برای مثال شعبه بانک استقراضی در بندر گز ایران از نیمه دوم سال 1912 تا نوامبر 1913، 176 درخواست وام دریافت کرده بود. این اطلاعات بیانگر وجود حلقه بزرگی از بازرگانان محلی است که جملگی با بانک استقراضی در ارتباط بودند. وام های بانک استقراضی به دولت ایران نفوذ و فشار روسیه را سال به سال بیشتر می کرد. بانک استقراضی، جز تبادلات و عملیات فوق الذکر، ماموریت داشت زمین های ملاکان را از افراد محلی و بومی بخرد، به ویژه در ولایات شمالی نظیر انزلی، رشت، تبریز، قزوین و برخی دیگر از مناطق ایران، تا از این رهگذر بتواند سایر فعالیت های اقتصادی و مالی خود را بسط دهد.
