کتاب روان شناسی نظریه های توطئه اثر دکتر یان ویلم ون پرویژن است به ترجمه لیلا نوری و چاپ انتشارات پیله.

این کتاب که در دسته کتاب های روان شناسی سیاسی طبقه بندی می شود به یکی از مسائل تاریخی زندگی بشر که از گذشته تا کنون هم چنان پا برجا مانده می پردازد؛ مسئله ای به نام نظریه ی توطئه. نظریه ی توطئه حکایت از عواملی دارد که در توافقی سری برای رسیدن به هدفی غیرقانونی، خصمانه و نابکارانه هم دست می شوند. دکتر یان ویلم ون پرویژن در اثر پیش رو این مسئله را از منظر روان شناسی واکاویده و ضمن ارائه تعریفی از روان شناسی نظریه های توطئه و ساختار باور، ریشه های اجتماعی این نظریه ها و ویژگی های جناح های سیاسی و رابطه ایدئولوژی آن ها را با افزایش یا کاهش نظریه های توطئه بررسی می کند.

«ویروس عامل ایدز، به منظور نابود کردن جامعه آفریقایی-آمریکایی در آزمایشگاه ساخته شد.» این از نظریه های مشهور میان آفریقایی-آمریکایی ها بود که حاوی طرح سفیدپوستان برای ضربه زدن یا کشتن سیاه پوستان شهروند است. مثال دیگر: «اکثر سفیدپوستان از کنترل زاد و ولد برای محدود کردن جمعیت سیاه پوستان استفاده می کنند.»

در پژوهشی که میان یک جامعه نمونه تصادفی از پانصد آفریقایی-آمریکایی انجام شد، تعداد زیادی به گونه های متفاوت این نظریه اعتقاد داشتند. مثلا سی و هفت درصد موافق این نظریه بودند که «نهادهای خدمات درمان عمومی و دارویی از مردم فقیر و اقلیت مثل موش آزمایشگاهی استفاده می کنند تا روش های جدید کنترل زاد و ولد را بیازمایند.» و بیست و چهار درصد موافق این نظریه بودند: «زنان فقیر و اقلیت گاهی تحت اجبار دولت، عقیم می شوند.»

این باورهای نظریه توطئه بی ضرر نبودند. آن ها روش های منفی را در برابر وسایل جلوگیری از بارداری پیش بینی کردند. برخی از نظریه های توطئه راجع به کنترل زاد و ولد، مخصوصا درباره امنیت روش های پیشگیری از بارداری، حتی کاهش استفاده از آن را توسط مردان پیش بینی می کردند. پس این گونه نظریه های توطئه ریسک بیماری های مقاربتی و بارداری های ناخواسته را افزایش می دهد.

با توجه به قضیه اصلی که نظریه های توطئه ریشه اجتماعی دارند، گروه های اقلیت ویژگی جالبی دارند. طبق یک دیدگاه معروف در روان شناسی، گروه های اقلیت، اغلب زیرگروه های منسجم جامعه هستند. یعنی اعضاء گروه های اقلیت هویت خود را به دیگر اعضاء گروه خود به شدت پیوند می زنند. وقتی عضوی قربانی می شود، واکنش نشان می دهند. دیدگاه دیگر این است که اعضاء گروه اقلیت، غالبا دلیل خوبی برای احساس تهدید از جانب گروه اکثریت دارند. اعضاء گروه های اقلیت مثل آفریقایی-آمریکایی ها پیوسته با مسائلی مثل فرصت های نابرابر، غرض ورزی، تبعیض و فقر رو به رو هستند. ما این جا دوباره ترکیب پیوندهای اجتماعی محکم با یک گروه را می بینیم و یک گروه قدرتمند وجود دارد که تهدید شمرده می شود.