کتاب ایام محبس (به انضمام تحت نظر) اثری است از علی دشتی به چاپ انتشارات امید فردا.

کتاب پیش رو حاوی روایاتی است به قلم علی دشتی و شرح حالی از او را نیز در اختیار گذاشته است. بخش نخست کتاب به شرح حال دشتی که پژوهشگر، نویسنده، اندیشمند، مترجم، منتقد ادبی، روزنامه نگار، دیپلمات ایرانی و از اعضای مجلس شورای ملی و مجلس سنای ایران در دوره ای از حکومت پهلوی بود، اختصاص یافته است.

بخش دوم کتاب که ایام محبس نام دارد، حاوی نوشته ها، یادداشت ها، خاطرات و نامه هایی است که دشتی در روزهای حضور در زندان، در پی کودتای سوم حوت 1299، به رشته تحریر در آورد و بعدها به چاپ رساند. این نوشته ها با استقبال گسترده ای رو به رو شد و به دنبال آن یادداشت های او که در روزهای در راه برای تبعید، به دلیل تحرکاتش ضد قرارداد 1919، به نگارش در آمدند نیز به صورت پراکنده گردآوری شده و منتشر شدند؛ این یادداشت ها در کتاب حاضر با عنوان در راه در اختیار قرار گرفته اند. دشتی هم چنین مدتی از عمر خود را، از خرداد ماه 1314، به حبس خانگی گذراند، او در این دوران تحت نظر نیروهای تامینات قرار داشت و روزگار برایش از زمانه ی حضور در زندان نیز سخت تر می گذشت، او در این دوره نیز یادداشت هایی را نوشت که در کتاب حاضر با عنوان تحت نظر ارائه شده است.

دلم می خواست بیابان وسیع و خلوتی به من می دادند تا این فریادهایی که در تنگای سینه ام خفه شده است آنجا سرداده و سینه را از فشار این طوفان بی رحم آسوده کنم.

دلم می خواست کنار ساحل خروش انگیز دریائی نشسته و اشک هائی که پرده چشم را نزدیک است از هم پاره کند بر روی امواج گریان آن بریزم.

آه اگر می توانستم این روح عصبانی را تشریح کنم، اگر می توانستم به اعماق این گرداب پر از اسرار فرو روم، اگر می توانستم این طوفان پریشان را تجزیه کنم، اگر می توانستم نعره های او را به گوش مادی بشر برسانم…

افسوس کلمات کوچک و محدود، و ضجه های یک روح متشنج بزرگ و عظیم است. آیا می دانیم مافوق این ثوابتی که سطح نیلگون آسمان را منقش کرده است چیست؟ آیا ما می دانیم منتهی الیه صفحه پهناور آسمان کجاست؟

آیا بال های افق پیمای وهم می تواند یک قدم از عرصه ابدیت را به پیماید، آیا ما می توانیم تشنج و پیج شکن های گردباد را بنویسیم؟ آیا این امواج نامعدودی که بر شن زار ساحل نیست و نابود می شود از کجا می آیند؟

اگر عقل محدود و کوچک بشر توانست از میان این مشکلات مظفر و منصور بیرون آید بیان گنگ و منطق ناقص من هم می تواند بگوید در بعضی از ایام دقایق حبس چه بحران ها و هیجان ها و چه ناکامی ها موجود است. بعضی اوقات نفس کشیدن سخت، نشستن دشوار، راه رفتن مشکل، مطالعه غیرممکن، قلم و دست و دماغ عاصی می شود و بی قراری جان را به لب می رساند.

در عالم حیات هیچ چیز مشابهی موجود نیست که من بگویم این دقایق مانند آنها است. می گویند حالت احتضار و سکرات مرگ خیلی دشوار است، در دست و پای شخص مصلوب یک تشنج خیلی شدید و عنیف مشاهده می شود. شاید این دقایق مثل آنها باشد. روی هم رفته گمان می کنم این اولین پله جنون است که به انسان دست می دهد. اگر کمی این حمله عصبانی دوام پیدا کند، شاید جنون کامل یعنی استراحت مطلق نصیب انسان گردد.