«کرونا، ویروسی سیاسی یا اجتماعی»/ بررسی ابعاد یک ابربحران

کتاب «کرونا، ویروسی سیاسی یا اجتماعی» به قلم اسماعیل شیرعلی، به همت نشر اندیشه احسان به چاپ رسیده است. پدیده‌ی چندوجهی کووید-۱۹ ابتلای بزرگ امروزه جامعه‌ی جهانی است. ظهور این ابربحران، به لحاظ اجتماعی و تمدنی، امری فرارشته‌ای و فراتر از مسئله‌ای پزشکی است که ساحت‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و حوزه‌ی ارتباطات بین‌المللی را نیز متأثر کرده است و اندیشمندان علوم انسانی و علوم شناختی و حتی متفکران دانش‌‌های تمدنی و فلسفه تاریخ را در کنار فعالان و متخصصان، به خود مشغول کرده است. درواقع کویید-۱۹ با تهدید سلامت بشر و مخیر کردن بشر بین انتخاب سلامتی یا انتخاب پیوستارهای کنونی، فضای سیاست، فرهنگ و اقتصاد جهانی را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده و نوعی گسست اجتماعی ایجاد کرده است. برخی اندیشمندان آن را مسئله‌ای اجتماعی نامیده‌اند و برخی دیگر آن را مسبب موقعیت‌های بحرانی و خطرناک دانسته‌اند که مناقشات گفتمانی را دامن زده است. برخی دیگر نیز با رجوع به نظریات ژیژک، هابرماس و دیوید رانسیمن، با عاجز خواندن سامانه‌ی دانایی بشر، از دولت اجتماعی، اقتصاد اجتماعی و سیاست اجتماعی سخن گفته‌اند. در این که وضعیت فعلی آبستن جریان‌های مهمی از جنس بحران‌های ناخواسته یا حتی خودخواسته است، شکی نیست، اما آنچه مسلم است این است که شاید بشر بتواند روزی بر عجز خود دربرابر کرونا غلبه کند و راه چاره‌ای برای مهار آن بیابد، اما بی‌تردید، سایه‌ی سنگین پیامدهای بلندمدت ویروس کرونا تا سال‌ها وجود خواهد داشت و حکمرانی را با مشکلاتی جدی روبه‌رو خواهد کرد. ابربحران کرونا در عین اینکه آسیب‌های جدی به جوامع مدرن و جهانِ سرمایه‌داری وارد کرده، طلوع عصر جدیدی را سبب شده که نظم نوین جهانی را با تمام فراز و فرود تمدنی‌اش، با مخاطرات جدی روبه‌رو ساخته است. برخی اندیشمندان، ابر بحران کرونا را ادامه‌ی روند سیر نزولی تمدن مادی غرب قلمداد می‌کنند که در پی بحران‌های قبلی‌اش، یعنی بحران بی‌هویتی، بحران بی‌عدالتی، بحران فقدان امنیت، بحران گسترش ابتذال و فساد اخلاقی و بحران دروغ بودن آزادی، آشکارا زمینه‌ی فروپاشی هیمنه غرب پوشالی را فراهم کرده است! این ویروس نامرئی، فراتر از مسئله‌ای پزشکی، ساحت‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و حوزه‌ی ارتباطات بین‌المللی را متأثر کرده است. بی‌تردید دنیای پساکرونا به اجبار، با پذیرش تغییرات گسترده‌ای در سبک زندگی، دنیایی به‌شدت متفاوت از دنیای پیشاکرونا خواهد بود. در این کتاب، تلاش شده است پیامدهای جهانی کووید ۱۹ در کنار پیامدهای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی آن مورد کاوش و بررسی قرار گیرد.

قسمتی از کتاب «کرونا، ویروسی سیاسی یا اجتماعی»:

هراس اجتماعی یکی از پدیده‌هایی است که در پی انتشار ویروس کرونا به وجود آمده. نوعی اضطراب که با ترس شدید در موقعیت‌های اجتماعی شناخته می‌شود و حداقل بخشی از فعالیت‌های روزمره اشخاص را مختل می‌سازد. هراس اجتماعی یک اختلال بسیار ناتوان‌کننده است که می‌تواند بسیاری از جنبه‌های زندگی فرد را مختل کرده و اغلب منجر به اجتناب از دامنه‌ی وسیعی از تعاملات اجتماعی گردد و در موارد شدیدتر می‌تواند کیفیت زندگی فرد را به شکل چشم‌گیری کاهش دهد و با ادامه یافتن آن، حس افسردگی را در افراد به وجود آورد یا بنا بر تعریف ورتیو، افرادی که دچار اضطراب یا هراس اجتماعی هستند دارای ثبات عاطفی کمتر برانگیختگی و ترس بیشتری هستند. شواهد جهانی نشان می‌دهد در برخی نقاط دنیا، با انتشار اخبار مبنی بر مرگ شهروندان براثر کرونا، سایرین از ترس این بیماری، به فروشگاه‌های زنجیره‌ای و داروخانه‌ها حمله کردند. فروشگاه‌ها و داروخانه‌ها خالی از انواع لوازم بهداشتی و مایحتاج مردمی شد و برخی افراد نیز در این میان با گران‌فروشی یا احتکار سودهای کلانی را صاحب شدند. شواهد نشان می‌دهد اخبار کرونا در رسانه‌های ارتباط جمعی بیشتر متمرکز بر کنش‌های اجتماعی شهروندان و نحوه انتقال در حرکات جغرافیایی مختلف بود به‌طوری که این رسانه‌ها به‌ویژه رسانه‌های دولتی، هر لحظه با ارائه گزارش‌ها یا روش‌های انتقال آن و تکرار مداوم سعی داشتند بر ضعف‌های عملی دولت‌ها سرپوش بگذارند و این باعث تشدید هراس اجتماعی بین شهروندان می‌شد. به‌ویژه زمانی که رسانه‌ها همه تقصیرها را در گسترش ویروس کرونا بر گردن فردفرد شهروندان می‌اندازند، هراس اجتماعی بیشتر می‌شود. درحالی‌که تجارب موفق کنترل بیماری در کره جنوبی و آلمان نشان داد در این کشورها اقدامات عملی این دولت‌ها در افزایش تست‌های کرونا سبب شده بود تا هراس اجتماعی نیز کاهش یابد. بنابراین هراس اجتماعی ناشی از کرونا با بزرگ‌نمایی بیشتر شده و با کوچک‌نمایی نیز شیوع بیشتری پیدا می‌کند. در این میان، راهکارهای عملی، همکاری رسانه-دولت، نهادهای غیر دولتی و همکاری‌های جهانی می‌تواند هراس اجتماعی و جهانی ویروس کرونا را کاهش دهد. درواقع انسان دلهره کرونا را دارد و دلهره کرونا در یک مکانیسم رسانه‌ای به هراس اجتماعی تبدیل شده است. کرونا، ویروسی سیاسی یا اجتماعی در ۲۰۸ صفحه رقعی با جلد نرم چاپ و با قیمت ۴۲ هزار تومان عرضه شده است.