چه کسی می‌گوید سرانه مطالعه‌ی ایرانی‌ها پایین است؟

عام‌ترین تعریف از سرانه مطالعه میانگین مدت زمان‌های مطالعه یک نفر در یک شبانه‌روز است سرانه مطالعه مدت زمان مطالعه‌ی یک نفر در یک شبانه‌روز است. سرانه مطالعه‌ی ایرانی‌ها چند دقیقه است؟ این شاخص فرهنگی از ۲ تا ۷۹ دقیقه ذکر می‌شود. عدد ۱۳ دقیقه نیز هر از گاهی ذکر می‌شود. گفته می‌شود که فنلاند با ۴۴ دقیقه رتبه‌ی اول را در جهان دارد. سرانه‌ی مطالعه‌ی پایین و رتبه‌ی ایران نزدیک به ته جدول رتبه‌بندی کشورها بر اساس مطالعه‌ی سرانه چه بسا موجب خنده و تمسخر خودمان توسط خودمان است. می‌دانیم که خود مفهوم مطالعه هم تعریف دقیقی ندارد. آیا منظور فقط خواندن کتاب است. خواندن کتاب‌های درسی هم شامل مطالعه می‌شود. خواندن مجله و روزنامه چطور؟ خواندن سایت‌ها و کانال‌های تلگرامی و اینستاگرامی و ... چطور؟ اما از این هم که بگذاریم، شاخص سرانه‌ی مطالعه توسط چه کسانی و با چه روشی محاسبه می‌شود؟ واقعیت این است که عادت کرده‌ایم آمار را به اعتبار این‌که فلان مسئول یا فلان تلویزیون اعلام می‌کند یا در فلان روزنامه یا سایت یا کانال نوشته می‌شود، همین طوری بپذیریم. واقعیت این است که هیچیک از آمار اعلام شده مرجع معتبری ندارد. معتبر پیشکش، بیشتر اوقات اصلاً منبعی ذکر نمی‌شود. تازه، به فرض ذکر منبع، پرسش این است که این موسسه یا گروه پژوهشی چگونه ــ به چه روشی ــ توانسته است میزان کل مطالعه‌ی کتاب غیردرسی را فرضاً در کل کشور محاسبه کند تا بعد با تقسیم آن به جمعیت کشور به شاخص سرانه‌ی مطالعه دست پیدا کند؟ جست‌وجوی من در اینترنت و همین طور مطالعه‌ی یکی دو پایان‌نامه در این زمینه بیشتر متقاعدم کرد که آمارهای مربوط به شاخص مطالعه اولاً روش دقیقی مورد اجماعی ندارند و ثانیاً در مورد تک‌تک کشورها معلوم نیست توسط چه موسسات و با چه روش‌هایی انجام شده‌اند و چقدر دقیق‌اند. به نظر من اعلام سرانه مطالعه‌ی بسیار نازل برای ایران بیشتر جزئی از یک گرایش فرهنگی-اجتماعی است که از اعلام عقب‌افتادگی جامعه‌مان از نظر فرهنگی لذت می‌برد. نوشته روبرت صافاریان منبع: وینش