هیجان هوش

«عصبانی شدن آسان است، همه می‌توانند عصبانی شوند؛ اما عصبانی شدن در برابر شخص مناسب، به میزان مناسب، در زمان مناسب، به علت مناسب و به روش مناسب آسان نیست.» این جمله‌ی معروف ارسطو ورد دهان کسی است که مفهوم هوش هیجانی را ترویج کرده است. دنیل گلمن روان‌شناسی شناخته‌شده در سطح بین‌المللی است که همواره برای گروه‌های حرفه‌ای، مخاطبان مشاغل و دانشجویان سخنرانی می‌کند. او با پژوهش‌های گسترده‌اش توانست نخستین کسی باشد که تعریف مشخص و دقیقی از هوش هیجانی ارائه می‌دهد. کتابی که گلمن در سال ۱۹۹۵، با عنوان «هوش هیجانی»، نوشت بیش از پنج میلیون نسخه چاپی در سراسر جهان به فروش رفت و در مدت یک سال به چهل زبان ترجمه و در فهرست پرفروش‌ترین کتاب‌های نیویورک‌تایمز و بسیاری از کشورها قرار گرفت. این اثر یکی از ۲۵ کتابی است که مجله تایم در گروه «بهترین کتاب‌های مدیریت تجاری» گنجانده ‌است. پس از انتشار این اثر، دنیل گلمن نقش اصلی ترویج مفهوم هوش هیجانی یا هوش عاطفی را، که پیش از او سالووی پرچمدار آن بود، برعهده گرفت. سالووی سال‌ها قبل از گلمن، در دانشگاه ییل، لابراتوار سلامت، هیجان و رفتار را راه‌اندازی کرده بود و پژوهش‌های او درنهایت به نطفه‌ی اولیه‌ی هوش هیجانی منجر شده بود. دنیل گلمن معتقد است که ضریب هوشی و هوش هیجانی، دو مفهوم کاملاً متفاوت‌اند. از نظر او هوش هیجانی مهارتی اکتسابی است که مؤلفه‌های آن به چهار گروه تقسیم می‌شود: مدیریت بر خود، آگاه بودن از خود، حالات و احساساتمان، توجه به محیط و همدلی با دیگران، و مدیریت رابطه‌ها. ما می‌توانیم این چهار مؤلفه را با کمک راهنمایی‌های گلمن و شناخت دقیق خودمان، پرورش دهیم. به عقیده‌ی گلمن، ما برای رسیدن به موفقیت، به سه چیز نیاز داریم: مدیریت احساسات، قدرت تصمیم‌گیری و به تأخیر انداختن لذتی که انتظارش را داریم، و برای عملی کردن این سه عامل کلیدی، باید هوش هیجانی خود را بشناسیم و آن را مهار کنیم. گلمن حتی معتقد است که شناخت و کنترل هوش هیجانی در مدیریت و برنامه‌ریزی سازمان‌ها، نقش بسیار مؤثری دارد. خوب یا بد، وقتی احساسات تحت تأثیر قرار می‌گیرند، هوش از بین می‌رود.   دنیل گلمن به جز آثاری که در زمینۀ هوش هیجانی نوشته است، کتاب‌های دیگری نیز با موضوعاتی چون خودفریبی، خلاقیت، شفافیت، مراقبه، یادگیری اجتماعی و عاطفی، فرهنگ‌سالاری و بحران زیست‌محیطی تألیف کرده است. او همچنین مجموعه‌ای از مکالمات فشرده‌ی بین دالایی‌لاما و دانشمندان را تنظیم کرده که نتیجه‌اش انتشار کتاب‌هایی در زمینه‌ی احساسات سالم و احساسات مخرب شده است؛ اما در کنار همه‌ی این آثار، دنیل گلمن سه اثر ارزشمند و خواندنی دیگر را، از مؤلفانی بنام، به مخاطبانش معرفی می‌کند؛ چرا که معتقد است مطالعه زمینه‌ی تغییر را فراهم می‌کند و هر دو ذهن ما را بیدار و فعال نگه می‌دارد. به معنای کاملاً واقعی، ما دو ذهن داریم، یکی فکر می‌کند و دیگری احساس.

۱٫ How to Change Your Mind: What the New Science of Psychedelics Teaches Us About Consciousness, Dying, Addiction, Depression, and Transcendence  by Michael Pollan

«چگونه مغز خود را تغییر دهیم» اثر پرفروش نیویورک تایمز و یکی از ده کتاب منتخب این مجله در سال ۲۰۱۸ بود. این کتاب تحقیق درخشان و شجاعانه‌ی مایکل پولان درباره‌ی انقلاب پزشکی و علمی داروهای روان‌گردان است؛ داستان طلسم‌کننده‌ی تجربه‌های روان‌گردانی که زندگی خودش را نیز دگرگون کرد. وقتی مایکل پولان تصمیم گرفت درباره‌ی چگونگی تأثیر ماده مخدر ال اس دی و قارچ غیر قانونی سایلوسیبین روی تسکین افرادی تحقیق کند که از بیماری‌های صعب‌العلاجی چون افسردگی، اعتیاد و اضطراب رنج می‌بردند، هرگز قصد نداشت کتابی بنویسد؛ اما با این کشف که چگونه این مواد علاوه بر بهبود بیماران روحی، افراد سالم را نیز که با چالش‌های زندگی روزمره مقابله می‌کنند، درمان می‌‌کند، تصمیم گرفت دورنمای ذهن را کشف کند؛ درنتیجه پولان سوابق تاریخی را تفکیک می‌کند تا حقیقت این داروهای مرموز را از افسانه‌هایی جدا کند که از دهه ۱۹۶۰ آن‌ها را احاطه کرده است. «چگونه ذهن خود را تغییر دهیم» ترکیبی منحصربه‌فرد و ظریف از علم، خاطرات، سفرنامه‌، تاریخ و پزشکی است. این اثر مایکل پولان، با چرخشی خیره‌کننده و آموزنده، شرح سفر به مرز هیجان‌انگیز و نامنتظره در ذهن، درون و مکان ما در جهان است. موضوع واقعی «سفرنامه‌ی ذهنی» پولان فقط داروهای روان‌گردان نیست، بلکه معمای ابدی آگاهی انسان است و اینکه چگونه در جهانی که رنج و شادی به ما می‌بخشد می‌توانیم تمام تلاش خود را ه کار گیریم تا کاملاً حضور داشته باشیم و معنای خود را پیدا کنیم.   همان‌طور که هزاران سال پیش مارکوس اورلیوس گفت درد ناشی از خود مسئله نیست، بلکه برآورد شما از آن است و شما این قدرت را دارید که هر لحظه آن را از بین ببرید.

۲٫ Conscious: A Brief Guide to the Fundamental Mystery of the Mind by Annaka Harris

آگاهی چیست؟ چگونه به‌وجود می‌آید؟ و چرا وجود دارد؟ ما تجربه‌ی حضور در دنیا را مسلم می‌دانیم؛ اما وجود آگاهی سؤالات عمیقی را به ذهن می‌آورد: چرا در همه‌ی عناصر جهان شعور وجود دارد؟ چگونه می‌توانیم به آن فکر کنیم؟ و به‌طور کلی چرا باید فکر کنیم؟ در کتاب «آگاهی: راهنمای مختصری از رمز و راز بنیادی ذهن» آناکا هریس ما را به‌وسیله‌ی تعاریف، فلسفه‌ها و یافته‌های علمی در حال تکامل راهنمایی می‌کند تا درک محدودمان را از آگاهی و شعور بازنگری کنیم. آگاهی در کجا زندگی می‌کند و چه چیزی آن را به وجود می‌آورد؟ آیا ممکن است یک توهم یا خاصیت جهانی برای همه‌ی عناصر باشد؟ در همان حال که سعی می‌کنیم آگاهی را درک کنیم، باید با نحوه‌ی تعریف آن در عصر هوش مصنوعی نیز دست‌و‌پنجه نرم کنیم. «آگاهی» استدلال‌های زنده و چالش‌برانگیزی ارائه می‌دهد که ایده‌های ما را درباره‌ی آگاهی تغییر می‌دهد و به ما اجازه می‌دهد که آزادانه به آگاهی فکر کنیم، اگر واقعاً می‌توانیم. در تکامل، ترس جایگاه خاصی دارد و شاید بیش از هر احساس دیگری برای بقا بسیار مهم باشد.

Helping People Change: Coaching with Compassion for Lifelong Learning and Growth by Richard Boyatzis, Melvin L. Smith, Ellen Van Oosten .3

کمک به دیگران چیز خوبی است. غالباً، در مقام یک رهبر، مدیر، پزشک، معلم یا مربی، کمک به دیگران برای شما مهم است؛ اما حتی خیرخواهانه‌ترین تلاش‌ها برای کمک به دیگران را می‌توان با یک حقیقت ساده تضعیف کرد: ما تقریباً همیشه بر تلاش برای «حل کردن» مشکلات افراد، تصحیح مشکلات یا پر کردن شکاف‌ بین آن‌ها و جایی که فکر می‌کنیم باید باشند تمرکز می‌کنیم و متأسفانه این روش برای ایجاد انگیزه در یادگیری پایدار یا تغییرات مثبت، به‌خوبی عمل نمی‌کند. راه بهتری وجود دارد که متخصص هوش هیجانی، ریچارد بویاتسیس و همکارانش‌ آن را در این کتاب قدرتمند و کاربردی، «کمک به مردم برای تغییر: مربیگری با دلسوزی برای یادگیری مادام‌العمر و رشد»، به‌روشنی و با امیدواری بسیار ارائه می‌دهند. به گفته‌ی آن‌ها، روش کمک به فرد در فراگیری و تغییر، در وهله‌ی اول، نمی‌تواند بر رفع مشکلات متمرکز شود، بلکه باید به بینش مثبت آن شخص نسبت به خود یا رؤیایی الهام‌بخش یا هدفی که مدت‌هاست دنبال می‌کند متصل شود. این همان کاری است که مربیان بزرگ انجام می‌دهند: آن‌ها می‌دانند که مردم از چشم‌اندازها و رؤیاهای خود انرژی می‌گیرند و همین انرژی تلاش آن‌ها را برای تغییر حتی در دوران سخت، پایدار می‌کند. در مقابل، رویکردهای مسئله‌محور باعث پاسخ‌های فیزیولوژیکی می‌شوند که فرد را به حالت دفاعی در برابر ایده‌های جدید وامی‌دارد. نویسندگان این اثر با استفاده از داستان‌های واقعی و پرتحرک در زندگی واقعی، و همچنین دهه‌ها تحقیق، اثبات می‌کنند که چگونه این روش متمایز مثبت مربیگری -آنچه آن‌ها «مربیگری دلسوزانه» می‌نامند- مردم را به تفکر خلاقانه وامی‌دارد و به آن‌ها کمک می‌کند که یاد بگیرند و با روش‌های معنی‌دار و پایدار رشد کنند.   درس‌های عاطفی (حتی عمیق‌ترین عادت‌های آموخته‌شده در دوران کودکی) را می‌توان از نو شکل داد. یادگیری عاطفی تا آخر عمر ادامه دارد.   در بیان علم و دانش و تأثیرگذاری دنیل گولمن همین بس که مجله‌ی فاینشنال تایمز و وال استریت ژورنال نام او را در کنار تأثیرگذارترین متفکران تجاری دنیا آورده‌اند. گولمن یکی از بنیان‌گذاران مشارکتی برای مؤسسه‌ی یادگیری آکادمیک، اجتماعی و عاطفی  www.casel.org)) است که در اصل در مرکز مطالعات کودک ییل و اکنون در دانشگاه ایلینوی در شیکاگو مشغول به کار است. ‌مأموریت این مؤسسه آموزش برنامه‌های مبتنی بر شواهد در زمینه‌ی سواد عاطفی، به مدارس سراسر جهان است.       منابع: https://www.theceolibrary.com/ https://www.danielgoleman.info/ https://www.amazon.com/ تهیه و تنظیم: مهسا درویش