معرفی کتاب: روح پراگ

«روح پراگ» شامل مجموعه مقالاتی است از ایوان کلیما، نویسنده‌ی بزرگ چک. کلیما می‌گوید: مقالات این کتاب در عرض پانزده سال نوشته شده‌اند، اگرچه اکثر آن‌ها مربوط به سه سال گذشته است. کتاب را به پنج بخش تقسیم کرده‌ام. بخش اول شامل متونی است که بیشتر جنبه‌ی شخصی و زندگینامه‌ای دارند، چیزکی از زندگی من را باز می‌گویند و انگیزه‌ام را برای روی آوردن به نویسندگی و رابطه‌ام را با شهر زادگاهم آشکار می‌کنند.» بخش دوم حاوی یادداشت‌های روزنامه‌ای من است: ژانری که در سرزمین چک بسیار رایج و مورد علاقه‌ی مردم است. همین یادداشت‌های روزنامه‌ای نویسندگانی چون لودویک واتسولیک، واتسلاو هاول، پاول کوهوت و نویسندگان بسیار دیگری بود که در میان خوانندگان چک دست‌به‌دست می‌گشت. بخش سوم حاوی مقالات بلندتری است که کم‌و‌بیش ماهیت سیاسی دارند. من ادبیات را در دانشگاه چک آموختم و برای همین (دست‌کم در عالم نظر) این حق را پیدا کردم که راجع به نوشته‌های پیشینیان و همکارانم اظهار نظر کنم. برای همین در بخش چهارم دو تفسیر کلی را درباره‌ی مشکلاتی که بر سر راه ادبیات در دوران مدرن هست گنجانده‌ام و سرانجام، از میان نقدهای مفصل و نوشته‌هایم درباره‌ی تاریخ ادبیات، یک پژوهش طولانی درباره‌ی فرانتس کافکا را برای بخش پایانی کتابم برگزیدم.

قسمتی از کتاب «روح پراگ»:

هر عصری بت‌های خودش و قهرمان‌های خودش را دارد. از آن دورانی که مردمان پیامبران یا شهیدان را می‌ستودند بسیار گذشته است. آن دورانی هم گذشته است که تماشاچیان از شنیدن نام‌هایی چون گوته یا ایپسن، حالی خلسه‌وار پیدا می کردند. ما دیگر شاعران یا دانشمندان یا مخترعان بزرگ را ستایش نمی‌کنیم. ما دیگر نام عوامفریبان بزرگ را در بستر مرگ زمزمه می‌کنیم؛ حتی ظاهراً دوران ستاره‌های بزرگ سینما و خوانندگان پاپ هم دارد به سر می‌رسد. حتی بیتل‌ها، در مقایسه با مارادونا، فقط مشتی طرفدار دو آتشه داشتند. این تحولی بزرگ است. میلیاردها نفر تماشاگر حمله‌ها، پاس‌ها، دریبل‌ها و ترفندهای بازیگران فوتبال هستند، میلیاردها نفر به تماشای مارادونایی می‌نشینند که چنان ماهرانه با دستش توپ را توی گل می‌کند که از چشم داوران پنهان می‌ماند و به یمن همین مهارت او، تیم مارادونا به فینال می‌رسد و قهرمان جهان می‌شود. اکثر تماشاگران احتمالاً از دیدن این صحنه لحظه‌ای جا خوردند و لحظه‌ای درد تردید در جانشان افتاد، نوعی یادآوری دوران کودکی و جهان افسانه‌های پریان که در آن راستی پیروز می‌شود و دروغ‌ها بر ملا می‌شوند و نیرنگ و فریب مجازات می‌شوند.