سینمای مارتین اسکورسیزی/ روایت‌هایی با طعم سینما

کتاب «سینمای مارتین اسکورسیزی» مجموعه مقالاتی است که به کوشش سعید رحیمی و به همت نشر دیبایه به چاپ رسیده است. مارتین اسکورسیزی را در مقام کارگردان، فیلمنامه‌نویس، تهیه‌کننده، بازیگر و تاریخ‌دان سینما می‌شناسیم که عمری بر سر سینما گذاشته و زندگی‌اش با محبوبش، سینما، گره خورده است. او خودش را بیشتر از هر عنوان و واژه‌ی دیگری با عاشق سینما می‌شناسد و تعریف می‌کند. یک‌بار در جایی گفته بود: «سینما همه‌ی زندگی من است. همین و تمام!» همین یک جمله می‌تواند ژرفای علاقه‌ی او را به این دنیای بی‌حد‌و‌مرز و شگفت‌انگیز نشان دهد. عشق و علاقه‌ای که او را به فرهنگ متحرک و تاریخ زنده‌ی سینمای امروز تبدیل کرده است. او نشان داد که سینما فقط ساختن فیلم نیست. تاریخ و جغرافیایی دارد، روح و روانی دارد و چشم تیزبینی می‌خواهد که همه‌ی این‌ها را ببیند و کنار هم بگذارد. اسکورسیزی در زندگی سینمایی خود نشان داده که بی‌شک سینما یکی از چشم‌های تیزبینی بوده که دنیا را موشکافانه از پشت لنز دوربینش وا می‌کاود. کمتر کسی از میان سینماگران و فیلم‌شناسان، به اندازه‌ی مارتین اسکورسیزی به تاریخ سینما اشراف دارد و می‌داند در پس و پیش یک سده‌ای که از عمر این دنیای چشم‌نواز می‌گذرد، چه گذشته است. گویی که اسکورسیزی دست‌ها را گشوده و هر آنچه را در این سال‌ها بر پرده‌ی سینما رفته است، در آغوش خود جای داده است. در پی این شناخت و شیفتگی، بارها رد پای گذشته را به امروز کشیده و در آثار مختلفش تصویر کرده است. او سینما را چیزی بیشتر از یک هنر و میراثی می‌داند که بر فراز دستان کارگردانان به امروز رسیده است؛ اما شاید این ادای دین، که با ارجاع به صحنه‌هایی از فیلم‌های مورد علاقه‌اش در تاریخ سینما، در آثارش به چشم مخاطبان آمده، کوچک‌ترین کار اسکورسیزی برای دست‌به‌دست کردن سینما و جذابیت‌هایش، از گذشته به آینده باشد. اسکورسیزی بیش از نیم قرن است که زندگی خود را با تمام وجود وقف سینما کرده است. درباره‌ی سینما گفته و نوشته و سینماگران گذشته و آینده را زیر بال و پر خود گرفته است تا سینما زنده بماند و سرخوشانه به زندگی ادامه دهد. این کتاب مجموعه مقالاتی است که سعی دارد گوشه‌ی کوچکی از دانش شاد و عشق عافیت‌سوز مارتین اسکورسیزی به سینما را روشن کند. این یازده مقاله هر کدام از منظر کمتر صحبت‌شده‌ای قصد دارد با استناد به آثار او و حقیقت‌های بنیادی هنر سینما به این مهم نزدیک شود. از این رو می‌توان مقالات را هم به صورت جداگانه و هم در قالب این مجلد مطالعه کرد.

قسمتی از کتاب «سینمای مارتین اسکورسیزی»:

مارتین اسکورسیزی هر فیلم را بخشی از تاریخ می‌داند، هر فیلم برای او اتصالی است به فرهنگ و دنیای اطراف و به همین دلیل در هر اثرش وفادارانه تاریخ سینما را بازنمایی و با الهام‌گیری از آن به دستاوردهای این هنر ادای دین می‌کند. او پس از قریب به شش دهه فیلم‌سازی، هنوز خود را شاگرد سینما می‌داند و به دلیل همین عشق و احترام به سینما است که چند مستند درباره‌ی آن ساخته (سفری شخصی در فیلم‌های امریکایی با مارتین اسکورسیزی و سفر من به ایتالیا) و چندین لیست از فیلم‌های محبوبش منتشر کرده است. علاوه بر این، او در سال ۱۹۹۰، بنیاد فیلم را تأسیس کرد، مؤسسه‌ای غیرانتفاعی که هدفش حفظ و نگهداری فیلم‌هاست. او در این مؤسسه فیلم‌های ناشناخته‌ی زیادی را کشف و مرمت کرده و معتقد است: «گاهی این فیلم‌ها، به مراتب الهام‌بخش‌تر از فیلم‌های معتبر و شناخته‌شده‌ای بودند که توجه زیادی به آن‌ها شده بود.» علاوه بر تمامی این خدمات، علاقه‌ی عمیق اسکورسیزی به سینما و دانش گسترده‌اش از تاریخ سینما را می‌توان در مقیاسی بسیار شخصی‌تر و عمیق‌تر در آثار او و ارجاعات سینمایی آن‌ها نیز دید. او در فیلم‌هایش هم از نظر مضمون و هم در اجرا به کارگردانان بزرگی مانند هیچکاک، ولز، پاول و بسیاری دیگر ادای دین کرده و با تسلطی مثال‌زدنی این ارجاعات را در تار و پود فیلم‌هایش می‌بافد. در بین تمامی کارگردانان سینمای امروز، کمتر کسی هست که حافظه‌ای به قدرتمندی اسکورسیزی داشته باشد. او قادر است تصاویر، موسیقی و اشیاء را به شکلی دقیق به خاطر آورد؛ طوری که گویا تک‌تک نماهای فیلم‌هایی را که دیده به خاطر سپرده است. و این یکی از ویژگی‌هایی است که اسکورسیزی را به فیلم‌سازی منحصربه‌فرد و استادی بی‌بدیل تبدیل می‌کند. البته نباید فراموش کرد که اسکورسیزی، به عنوان فیلم‌سازی مؤلف و صاحب سبک، به تقلید صحنه‌های فیلم‌های مورد علاقه‌اش نمی‌پردازد، بلکه تنها به آن‌ها ادای دین می‌کند. او می‌گوید: «در ذهن من ارجاعاتی وجود دارد. این ارجاعات مستقیم نیستند ولی مانند سوختی عمل می‌کنند که تخیلات من را تقویت می‌کنند.» راجر ایبرت، در کتاب اسکورسیزی به روایت ایبرت می‌نویسد: «من هیچ کارگردان مهم دیگری را نمی‌شناسم که آثارش به این اندازه شخصی و اصیل بوده و در عین حال اطلاعات بی‌شماری راجع به تاریخ سینما داشته باشد.» مقالات کتاب سینمای مارتین اسکورسیزی را سعید رحیمی، محمد حسینی و یاسمن کاشف بهرامی ترجمه کرده‌اند و کتاب حاضر در ۲۰۴ صفحه رقعی با جلد نرم و قیمت ۲۸ هزار تومان چاپ و روانه کتابفروشی‌ها شده است.