نوروز

نوروز یکی از کهن‌ترین جشن‌های ملی ایرانیان است. واژه‌ی نوروز از دو بخشِ نو، به معنی تازه (در زبان انگلیسی New) و روز که در اوستا، روچَ Roucha به مفهوم روشنی است، تشکیل شده است؛ پس نوروز می‌شود روشنی تازه. در گزارش‌ها و نوشته‌های اوستایی و پهلوی و سروده‌های پارسی، از پایه‌گذاری و آغاز و تاریخ نوروز بسیار یاد شده است. بنابر گزارش‌های کهن، جمشید، چهارمین پادشاه پیشدادی، نوروز را پایه‌گذاری کرد. در متون اوستایی چون وندیداد و یشت‌ها درباره‌ی جمشید پیشدادی گزارش‌های بسیار آمده است. از نوشته‌های کهن چنین برمی‌آید که جمشید از شاهان و مردمان فرزانه و دانشمند ایرانی بود که بسیاری از پایه‌های تمدن و شهرنشینی را پی‌ریزی کرد. نوروز در ایران باستان دو بخش بوده است: نوروز کوچک یا نوروز عام که از اورمزدروز، که نخستین روز بهار و نوروز است، آغاز می‌شود و تا روز سپندارمذ، پنجمین روز بهار و فروردین ادامه دارد و نوروز بزرگ، که از خوردادروز، یعنی روز ششم، آغاز می‌شود و تا رام‌روز یعنی روز بیست‌ویکم فروردین یا بهار، طول می‌کشد. برخی دانشمندان و پژوهشگران، فقط روز ششم فروردین (خوردادروز) را نوروز بزرگ دانسته‌اند؛ اما نوروز بزرگ، چه از دید تاریخی و رویدادهای مربوط به آن و چه از دیدگاه روزشماری، به یک روز پایان نمی‌یافته است، بلکه نوروز بزرگ به دلیل روزشمار بخش دوم نوروز که تا ۲۱ فروردین ادامه می‌داشته، چنین نام گرفته است. در ادب و فرهنگ ایران، هر جشن ویژگی و فلسفه‌ای آیینی‌ دارد. برگزاری جشن‌های ایرانی علاوه بر هماهنگی با آفرینش و طبیعت، معنا و مفهومی ویژه نیز نزد ایرانیان داشته است. در فرهنگ ایرانی هیچ پدیده و آفریده‌ای را بی‌دلیل و بی‌مفهوم نمی‌بینیم. از این رو، در ادبیات این سرزمین، همواره بینش و باوری در پی آفرینش هر پدیده بوده است. هر کدام از آداب و رسوم ایرانیان در جای خود، فلسفه و مفهومی از آفرینش و هستی و شناخت آن را می‌رساند. نوروز نیز که بزرگ‌ترین و مهم‌ترین جشن ایرانیان است، از این روش دور نبوده است و حتی مفاهیم ادبی و فرهنگی بسیاری را در خود نهفته دارد. از آداب بسیار پسندیده‌ی ایرانیان در آغاز نوروز و روزشماری نوروزی، می‌توان به رامشگری و نواختن موسیقی و سرود و آوازخوانی اشاره کرد. رامشگران و نوازندگان، در آغاز نوروز، در کوی و برزن و حتی در دربار شاهان به نواختن و سرودخوانی می‌پرداختند و با سروده‌ها و ترانه‌های نوروزی و بهاری، دل مردمان را شاد و خرم می‌کردند. همچنین اجرای موسیقی برای مراسم جشن‌خوانی، جزء نیایش‌ها آن‌ها بود؛ حتی برخی نیز در روزهای پیش از فرا رسیدن نوروز، در کوی و برزن با رقص و پای‌کوبی و ترانه‌سرایی، آمدن بهار و نوروز را نوید می‌دادند. به گاهِ نوروزی، رامشگران و نوازندگان ایران باستان در دربار شاهان برای هر روز پرده و آواز ویژ‌ه‌ای بر پا می‌کردند. واپسین روزِ نوروز که رام‌روز نام دارد، به مفهوم آرامش و آسایش است. پس از گذشت بیست روز از پایانِ زمستان و آغاز بهار، ایرانیان گرمی و آرامش زمین را درک و تنفس زمین را احساس می‌کردند. سردی هوا و زمین در این روز شکسته می‌شود و زمین نفسی گرم می‌کشد و رو به گرمی می‌رود. همچنین در این روز، بیشتر درختان دشت و دمن و کوه‌ها سرسبز می‌شوند و زندگی و امید را نوید می‌دهند. هوا دل‌انگیزتر و شاداب‌تر است و زمین برای کشت و کشاورزی آماده می‌شود. رام‌روز پایان و آرامش جشن‌های نوروزی و پایان‌بخشیدن به آداب و آیین نوروزی است.