معرفی کتاب: اساطیر یونان

اساطیر یونان کتابی است از فلیکس ژیران و چاپ انتشارات مکتوب. آشنایی با اساطیر جهان، به‌ویژه اساطیر یونان، برای علاقه‌مندان هنر و ادبیات ضروری است؛ زیرا اسطوره‌های یونانی بخش بزرگی از آثار هنری و ادبی جهان غرب را عمیقاً تحت تأثیر قرار داده‌اند به‌طوری‌که خواندن آثار داستانی، نمایشنامه‌ها و شعر باختر زمین از عصر کلاسیک تا دوره‌ی معاصر مستلزم آشنایی با اسطوره‌های یونانی است. اساطیر یونان بخشی از مجموعه‌ی اسطوره‌های مصور جهان، چاپ انتشارات لاروس است که در برگیرنده‌ی روایات اسطوره‌ای درباره‌ی ایزدان، ایزدبانوان، قهرمانان اساطیری و موجودات شگفت‌آور و ماوراءالطبیعی است. خواننده با خواندن این کتاب با شخصیت‌هایی چون زئوس، هرا، آفرودیت، آپولون، آشیل، دیونیزوس و دیگر چهره‌ها آشنا می‌شود. از این گذشته، تحلیلی از اسطوره‌های یونانی نیز به دست داده شده و تأثیر این اسطوره‌ها و جای پای آن‌ها در فرهنگ بشری، به‌ویژه در شاهکارهای ادبی-هنری مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. حدود صد تصویر از جنبه‌های گوناگون اسطوره‌ها، زینت‌بخش کتاب است که خواننده را به‌طور عینی با اساطیر یونان آشنا می‌کند. اکنون نیک می‌دانیم که پیش از آنکه یونانیان از قومی بَربَر و بدوی برآمده باشند، تمدنی مدیترانه‌ای در حوضه‌ی دریای اژه وجود داشته که مرکزش در کِرِت واقع بوده است. تمدن اژه‌ای، که در هزاره‌ی سوم پ.م پیشینه‌ای شکوهمند داشت، در سده‌ی ۱۶ پ.م به اوج خود رسید و این زمانی بود که تمدن مزبور تا سرزمین یونان -که از آرگولیس (موکنه) آغاز می‌شد- گسترش یافت و مهاجمان دوری در سده‌ی دوازدهم پ.م آن را نابود کردند. در تمدن اژه‌ای نیز طبعاً دین جایگاه خویش را داشت؛ اما اسناد بی‌زبانی که باستان‌شناسان تاکنون یافته‌اند، برای تعیین دقیق ویژگی و دقایق دین اژه‌ای هنوز بسنده نیست. دین اژه‌ای همانند دیگر ادیان باستانی، در ابتدا بت‌پرستی بوده و آن‌ها سنگ‌های مقدس را می‌پرستیدند. در نزد آن‌ها ستون‌ها، سلاح‌ها (به ویژه تبرِ دو سر)، درختان و جانوران هریک آیین ویژه‌ای داشتند. در روزگار بعد، که مفهوم انسان‌گونه‌انگاریِ ایزدان پدید آمد، ایزدستان کرت شکل گرفت و اسطوره‌ها آفریده شدند. بازمانده‌ی این اساطیر را در بسیاری از افسانه‌های یونانی می‌یابیم: از جمله زایش زئوس در کرت، اوروپ و ورزای سپید، باز آوردن کرتی‌ها به دست آپولون به دلفی برای آنکه کاهنانِ آیین وی باشند، مینوتور و ... . به‌هرحال، هنگامی‌که کرتی‌ها به سرزمین یونان کوچی کردند، ایزدان اژه‌ای شکل هلنی به خود گرفتند و سیماشناسیِ اصلی آنان دگرگون شد. بنابراین، آگاهی ما از ایزدستان اژه‌ای بس اندک است.

قسمتی از کتاب اساطیر یونان:

هرچند یونانیان باستان بی‌تردید دارای ایزدبانوی عشق بودند، اما ظاهراً نامش آفرودیت نبود. بعدها افسانه‌ای برساختند و اشتقاق نام او را به قیاس با واژه‌ای یونانی به معنای کف یکی شمردند، اما نباید بدان اعتماد کرد. نام آفرودیت در واقع، بُنی شرقی دارد و همانند خود ایزدبانو محتملاً فنیقی است. او خواهر ایشتر ایزدبانوی آشوری-بابلی و عسارت سوری فنیقی به شمار می‌رود. آیین آفرودیت از فنیقیه به سیترا، ناحیه‌ای تجاری در فنیقیه و آنگاه به قبرس نفوذ کرد (و از همین هنگام است که در آثار هومر به القاب سیترایی و قبرسیِ ایزدبانوی مذکور برمی‌خوریم)؛ پس از آن، آفرودیت را در سراسر یونان و حتی در سیسیل می‌پرستیدند. تردیدی نیست که آفرودیت در اصل -همانند ایزدبانوان بزرگ آسیایی- ایزدبانوی باروری بود و حوزه‌ی اقتدارش همه‌ی طبیعت، سبزینه‌ها، جانوران و آدمیان را در بر می‌گرفت. بعدها از خویش‌کاری‌های وی کاسته شد و به بهترین وجه، ایزدبانوی عشق گشت. آفرودیت اورانیا یا آفرودیت آسمانی، ایزدبانوی عشق ناب و آرمانی بود. آفرودیت ژنتریکس یا نیمفیا (پری) ایزدبانوی نگاهبانِ زناشویی بود؛ دوشیزگان و بیوگان بدو نیایش می‌برند تا شوی کنند. آفرودیت پاندموس یا آفرودیت پُرن، ایزدبانوی شهوت و عشق‌بازی و پشتی‌بان بود. آفرودیت بعدها تحت تأثیر این افسانه، ایزد دریا (پلاژیا، پونتیا) شد.