سیری در کودکی/ مدرسه زندگی و تاثیرات دوران کودکی بر ادامه‌ی مسیر

کتاب «سیری در کودکی» پیرامون کند و کاوی در آسیب‌های دوران کودکی و نمود آن‌ها در بزرگسالی از مجموعه‌ی مدرسه‌ی زندگی آلن دوباتن به همت انتشارات رخداد کویر به چاپ رسیده است. شخصیت امروز ما در بزرگسالی تا حد بسیار زیادی متأثر از رویدادهایی است که تا قبل از  جشن تولد پانزده سالگی‌مان رخ داده است. نوع نگاه ما به عشق و نحوه‌ی رفتار ما در روابط عاطفی، نوع آدم‌هایی که برای‌مان جذاب می‌نمایند، درک ما از موفقیت، و رویکردمان به کار، جملگی، تحت تأثیر رویدادهایی است که در دوران کودکی برای‌مان اتفاق افتاده است. ما مجبور نیستیم زندانی گذشته‌ی خود بمانیم. اما برای رهایی از قید و بندهای پیشینه‌ی خود نخست باید از وجود آنها و ماهیت آنها کاملا آگاه شویم. در این کتاب با مفهوم رشد شخصیت، مفهوم میراث عاطفی، شکل گیری برداشت شخص از خوب یا بد بودن، و تأثیر کیفیت روابط عاطفی والدین بر ما در انتخاب یار/همسر برای خود آشنا می‌شویم. در هر مبحث، پس از ریشه‌یابی موضوع، راهکارهای واقع‌بینانه برای رفع مشکل پیشنهاد می‌شود. عمیقا آزاردهنده است که از ما می‌خواهند به کودکی‌مان فکر کنیم. مدت‌ها از آن دوران گذشته؛ احتمال دارد که چیزی از کودکی‌مان به خاطر نداشته باشیم، چه برسد به این که با آن ارتباط برقرار کنیم؛ اصلا چرا باید همچنان این کلیشه‌ی روانشناختی را بپذیریم که هویت بزرگسالی ما احتمالا به شدت متأثر از اتفاقاتی است که تا پیش از پانزده سالگی‌مان رخ داده است؟ در بخش اعظم تاریخ بشر، تصور وجود رابطه بین رخدادهای دوران کودکی و دوران بزرگسالی بی‌معنی بوده است. حتا ثبت و ضبط آنچه در سال‌های ابتدایی زندگی رخ داده اهمیت یا جذابیت چندانی نداشته است. برای مثال، افلاطون در دوران زندگی خود و از آن زمان تاکنون یکی از مشهورترین شخصیت‌های دوران باستان بوده است. با این حال تقریبا هیچ اطلاعاتی از دوران کودکی او نداریم، جز این که او در حدود ۴۲۵ سال پیش از میلاد مسیح در آتن در یک خانواده‌ی اشرافی به دنیا آمد و این که بعضی از خویشاوندان او در سیاست دست داشته‌اند. اصلا به فکر افلاطون یا دوستان و ستایشگران متعدد او نمی‌رسید که جزئیات افکارش تا زمان بلوغ را مکتوب کنند. این غفلت عجیب نیست: الگویی است که تا همین اواخر ادامه پیدا کرده، چون دوران کودکی را با دوران بلوغ نامرتبط می‌دانستند. در سال ۱۸۱۱ بود که نخستین شرح مفصل و شخصی از وضعیت‌های ذهنی دوران کودکی در سطح وسیع منتشر شد، وقتی که گوته، شاعر و دولتمرد آلمانی، کتابی با عنوان شعر و حقیقت را که درآمدی بر خودزندگینامه‌اش بود، منتشر کرد. او نخستین شخصیت فرهنگی بزرگ بود که با دقت سال‌های اوان کودکی خود را آن طور که به نظرش می‌آمد (برداشتش از جهان و از خودش، اوج و فرودهای رابطه‌اش با پدر و مادرش، و ترس‌هایش) ترسیم کرد و بر این باور بود که این اطلاعات نقشی تعیین‌کننده بر باقی زندگی‌اش داشته است. یک قرن دیگر گذشت تا مکاشفه در دوران کودکی، و به طور خاص رنج‌های آن، وارد عرصه‌ی علمی شود. کمک بزرگی که زیگموند فروید و همکاران او، آنا فروید، ملانی کلین، و دونالد وینیکات در این زمینه کردند این بود که آسیب‌هایی را که کودکان از محیط اصلی زندگیشان می‌بینند و پیامدهای احتمالی این آسیب‌ها بر خودِ بالغ آن‌ها را تحلیل و تفسیر کنند. انگیزه‌ها و ذات روان‌تحلیلی باعث شد در تحقیقاتی که به تأمین آینده‌ای با تشویش کمتر و راضی‌کننده‌تر مربوط می‌شد تجربه‌ی دوران کودکی در اولویت قرار گیرد.

قسمتی از کتاب سیری در کودکی:

به لحاظ نظری، امروزه، ما آزادیم که هر کسی را دوست داشته باشیم. ما خود را از قید و بند رسم و رسوم اجتماعی، خویشاوندان سلطه‌جویی که می‌خواستند برای‌مان همسر پیدا کنند، و از اوامر سنت رها کرده‌ایم. ولی، در واقعیت انتخاب‌های ما بسیار محدودتر از آن است که تصور می‌کنیم. بعضی از محدودیت‌ها در انتخاب دوست و جذب شدن به دیگران ریشه در دوران کودکی دارد. پیشینه‌ی روانی ما، قویا بر ما تأثیر می‌گذارد و باعث می‌شود به سنخ خاصی از افراد جذب شویم و از بقیه دوری کنیم. ما در مسیری حرکت می‌کنیم که در کودکی شکل گرفته است. به دنبال کسی هستیم که از جنبه‌های مختلف احساسات آشنای دوران کودکی را برایمان بازسازی کند. متأسفانه، عشقی که ما در دوران کودکی احساس کرده‌ایم احتمالا سرشار از سخاوت، محبت، و مهربانی نبوده است. این عشق جنبه‌های دردناکی برای ما داشته است: احساسی دال بر این که به اندازه‌ی کافی خوب نیستیم؛ عشق به پدر یا مادری که زودرنج یا افسرده بوده است؛ این احساس که نباید پیش عزیزانمان در ابراز خود آزاد باشیم و... این شرایط ممکن است ما را طوری بار بیاورد که در بزرگسالی در جستجوی کسی باشیم که پیش از هر چیز برای‌مان آشنا باشد. این تفاوت هرچند ظریف، اما بسیار تأثیرگذار است. شاید یک شخص مناسب را صرفا به این دلیل که به عقده‌های ذهنی ما در خصوص عشق توجه نمی‌کند رد کنیم. مثلا در توصیف یک فرد می گوییم: «جذاب نیست» یا «حوصله سر بر» است، در صورتی که منظور واقعی‌مان این است که: او نمی‌تواند من را همانطوری که سابقا نیازمند رنج بودم زجر بدهد تا در اثر آن عشق را حس کنم. معمولا به کسانی که جذب افراد کژرفتار می‌شوند توصیه می‌کنند که از او جدا شو و یک شریک سازگار پیدا کن. این اندرزها حرف‌های خوشایندی هستند، اما عملی نیستند. ما نمی‌توانیم معجزه کنیم و سرچشمه‌ی توجه را تغییر دهیم. آنقدرها که فکر می‌کنیم آزاد نیستیم. به جای تلاش برای تغییر تیپ و شخصیت کسی که جذبش شده‌ایم، عاقلانه‌تر آن است که واکنش‌ها و رفتارمان را به برخی خصلت‌های ناپسندی که گاهی از او سر می‌زند و ما را به یاد گذشته‌مان می‌اندازد تعدیل کنیم. ریشه‌ی مشکلات ما اغلب در این است که ما در واکنش به فرد تحمیلگر هر بار طبق همان الگوی کودکی‌مان رفتار می‌کنیم. مثلا پدر یا مادرمان عصبی بود و اغلب سر ما داد می‌زد. ما عاشق او بودیم و در واکنش به رفتار او احساس می‌کردیم که خشم او تقصیر ماست. می‌ترسیدیم و حرف نمی‌زدیم. حالا اگر شریکمان که به خواست خودمان جذبش شده‌ایم عصبانی شود، مثل یک کودک ترسیده و نهیب‌خورده واکنش نشان می‌دهیم. قهر می‌کنیم، خیال می‌کنیم تقصیر از ما بوده، احساس حقارت می‌کنیم و خود را سزاوار سرزنش می‌بینیم: اینها همه‌ تبدیل به رنجش و دلخوری می‌شود. ما احتمالا نمی‌توانیم الگوی توجه خود را تغییر دهیم. به جای این که سعی کنیم سرسختانه عادت‌های ذاتی خود را بازسازی کنیم، می‌توانیم با تمرین یاد بگیریم که واکنشمان به شریک خود را اصلاح کنیم و از فاز کودک وارد وارد فاز بالغ شویم و پخته‌تر و سازنده‌تر رفتار کنیم. مواجهه با افراد کژرفتار بهترین فرصت را در اختیار ما می‌گذارد تا از الگوی کودک، وارد الگوی بالغ شویم. بسیاری از ما به احتمال زیاد با فردی روی هم می‌ریزیم که خودش مشکلات پیچیده‌ای دارد. مشکلاتی که تمایلات ما و همین‌طور حرکات دفاعی کودکانه‌ی ما را تحریک می‌کند. نباید واکنش ما این باشد که به این رابطه پایان بدهیم، بلکه باید تلاش کنیم با چالش‌های تحمیلی این رابطه خردمندانه برخورد کنیم؛ هر چند در گذشته در مواجهه با چنین چالش‌هایی از سوی والدین یا پرستارمان قادر به انجام این کار نبودیم. شاید در صلاحیت ما نباشد که محدوده‌ها و مرزهای یک شخص بالغ را مشخص کنیم، ولی همیشه صلاحیت داریم که به روش‌های پخته‌تری در مواجهه با جنبه‌های نابالغ یارمان رفتار کنیم. سیری در کودکی با ترجمه‌ی حسین فراهانی در ۱۰۳ صفحه‌ی پالتویی با جلد نرم و قیمت ۲۸ هزار تومان روانه‌ی کتابفروشی‌ها شده است.