ادبیات ملل: ادبیات انگلستان

در سرزمین انگلستان، از دیرباز، سنت ادبیات شفاهی، فرهنگی عمیق و ریشه‌دار بوده است و شاید یکی از دلایلی که در ادبیات انگلیس بیشتر متن‌های ادبی نوشته می‌شدند تا اجرا شوند وفاداری به همان سنت دیرپای بوده است. در چهارچوب‌های ساختار زبان انگلیسی باستان، می‌توان نخستین آثار ادبی انگلیسی را مربوط به سال‌های ابتدایی قرون وسطی دانست. کهن‌ترین متن کشف‌شده مربوط به حدود سال‌های ۶۸۰-۶۵۸ است که سرود کدمون نام دارد. به شکل کلی در سرزمین انگلستان، اشعار حماسی طرفداران زیادی داشت و به احتمال زیاد نمونه‌هایی از آن‌ اشعار -برای مثال بیوولف- مابین سده‌های ۸ و ۱۱ میلادی سروده شده‌‌ است. غنای این اشعار، که از نظر ساختار زبانی همپایه‌ی غنای آثار بجا مانده در زبان‌های نروژی و ایسلندی است، از میراث جاودان ادبیات آنگلوساکسونی است.

نقشه جفرافیایی کشور انگلستان

تعداد زیادی از اشعاری که در نسخ خطی و به زبان انگلیسی باستان بر جای مانده‌، به احتمال زیاد از شعرهای حماسی-جنگی ژرمن‌ها اقتباس شده ‌است؛ زیرا زمانی که این اشعار به خاک انگلستان می‌رسید، شفاهی و نسل‌به‌نسل منتقل می‌شد. آهنگین بودن و واج‌آرایی ویژگی اصلی این اشعار بود و همین ویژگی هم سبب شد در ذهن مردم آنگلوساکسون حک شود. نخستین آثار ادبی مکتوب منسوب به جغرافیای سرزمینی انگلستان، در صومعه‌های مسیحی بنا‌شده به‌دست آگوستین کانتربری و پیروانش به نگارش درآمد؛ آثاری که ریشه‌های مسیحی آن‌ها را، به‌دلیل برقراری ارتباط با خوانندگانشان، به‌‌راحتی می‌توان بررسی کرد. در بررسی تاریخی سیر تحول زبان و ادبیات انگلیسی، به سده‌ی ۱۲ میلادی می‌رسیم که در آن شکلی از زبان انگلیسی، که امروزه در گذر تاریخ آن را با نام انگلیسی میانه می‌شناسیم، گستردگی زیادی یافته است. انگلیسی میانه تا اواخر قرن پانزدهم، به حیات خود ادامه داد تا اینکه انگلیسی رایج در لندن آن روزگار گسترش یافت و صنعت چاپ سبب نظم ساختاری آن شد. ترجمه‌های انجیل از لاتین به انگلیسی نیز زمینه‌ای شد تا زبان انگلیسی زبانی ادبی شود.

ویلیام شکسپیر

در سال‌های قرون وسطی، به انتخاب منتقدان، سه کتابِ پی‌یر شخم‌زن، نوشته ویلیام لنگلند، حکایت‌های کُنتربری، به قلم جفری چاسر، و سرگوین و شوالیه‌ی سبز را در زمره آثاری می‌دانند که در فرآیند تبدیل زبان انگلیسی به زبانی ادبی، نقش پررنگی ایفا کرده‌اند. شاید بتوانیم پر اهمیت‌ترین نویسنده‌ی انگلیسی میانه را جفری چاسر بدانیم که در واپسن سال‌های قرن چهاردهم به نویسندگی مشغول بود. بسیاری از منتقدان چاسر را پدر ادبیات انگلیسی می‌نامند و دلیل ستایش از او این بود که در نگارش آثار خود، زبان انگلیسی بومی را جایگزین فرانسه و لاتین کرد. حکایت‌های کُنتربری شاهکار بزرگ این نویسنده است و در زمره آثار بزرگ ادبیات مغرب زمین است. همچنین ریشه‌های اولین اشاره‌ها به روز ولنتاین و عشق شیدایی را می‌توان در مجمع مرغان چاسر بررسی کرد. جان گاور نویسنده‌ای بود که می‌توانست به چندین زبان بنویسد و همین چند زبانی سبب ارتباط طیف گسترده‌ای از مخاطبان با او می‌شد. از ویژگی‌های برجسته‌ی دوران الیزابتی در انگلستان، ظهور و شکوفایی نمایشنامه‌نویس و شاعری است که آثارش بر صحنه‌های تئاتر، هم در انگلستان و هم در سراسر جهان، سلطه یافت و او کسی نبود جز ویلیام شکسپیر. با آنکه حرفه‌ی اصلی شکسپیر ادبیات نبود و حتی چندان دانشی درباره دستور زبان انگلیسی نداشت، اما استعداد ذاتی فوق‌العاده و روحیه‌ و تفکری چند بعدی داشت.

بسیاری از نمایشنامه‌های او با موفقیت بالایی همراه بود، اما می‌توان گفت شاهکارهای بزرگ او در واپسین سال‌های عمرش خلق شد؛ آثاری همچون مکبث، هملت، رومئو و ژولیت، شاه لیر، اتللو و توفان. با مرگِ شکسپیر و در دوران جاکوبی، بن جانسن شاعر و نمایشنامه‌نویسی است که شخصیت تأثیرگذار ادبیات انگلستان می‌شود. او موفق می‌شود در آثارش شخصیت‌هایی زنده و جاندار خلق کند. هجونویسی سبکی است که جانسن در آن استادی چیره‌دستانه‌ای دارد. شاهکار وی با نام «ولپُن» پیرامون جماعتی از دغلبازان و متقلب‌هاست که کلاهبرداری آن‌ها را می‌‌فریبد. در جهان نمایشی ولپن، بدی با بدی به‌طرز هجوآمیزی مجازات می‌شود.

چارز داروین

ادبیات در دوران بازگشت سلطنت در انگلستان (۱۶۲۵-۱۶۸۹) با تنوعی از آثار گوناگون همراه است. بهشت گمشده، سودوم، زن دهاتی و پیشرفت زائر تعدادی از این آثار است. در دوران بازگشت سلطنت در انگلستان، طنز سبک شعری بسیار مهمی است؛ اما نام نویسنده، روی جلد بسیاری از آن‌ها درج نشده است؛ زیرا شرایط به‌گونه‌ای است که هر طنز اعتراضی با به خطر افتادن جان نویسنده همراه است. اکنون امکان این نیست که بتوان به شکل دقیق زمان نگارش نخستین رمان را در انگلستان تعیین کرد؛ اما خلق زندگینامه‌های تخیلی و داستان‌های خیالی بلند که از نظر ژانری گونه‌ای متفاوت‌اند، در همان دوران موسوم به بازگشت سلطنت آغاز شد. در این سال‌ها نگارش داستان‌های گونه‌ی رمانس، ژانر غالب در فرانسه و اسپانیا، در انگلستان نیز رواج پیدا می‌کند. افرا بن از نویسندگان زنی است که در این دوره شمایل رمان‌نویسی می‌شود و مشهورترین رمان وی ارونوکوست که کنایه‌ای است از به بردگی گرفتن انسان‌ها. همزمان با نخستین سال‌های سده بیستم، دوران مدرنیسم آغاز می‌شود. جنبش مدرنیسم تحت تأثیر نظریات اندیشمندانی چون داروین، برگسون، ماخ، داروین، نیچه، فریزر و کارل مارکس قرار دارد.

افرابن

از مطرح‌ترین نویسندگان و شاعران دوره نوگرایی، توماس هاردی است. هاردی که تا سال‌های پایانی عمر خود دستی بر آتش رمان‌نویسی داشت، در واپسین سال‌های عمرش شعر سرود. هنری جیمز و جوزف کنراد نیز از دیگر چهره‌های این دوره‌اند. پرطرفدارترین نویسنده‌ی انگلیسی در سال‌های نخست سده بیست، رودیارد کیپلینگ است که یکی از استعدادهای درخشان رمان‌نویسی و شعر و داستان کوتاه است. فراز و فرودهای ادبیات در کشور جزیره، به گونه‌ای پیش رفته که بررسی سیر ادبی این کشور، ما را با آثار درخشان و جذابی آشنا می‌کند.