معرفی کتاب: میزانسن

«میزانسن» کتابی است نوشته‌ی جان گیبنز و چاپ نشر شورآفرین. «میزانسن» در نوشته‌های سینمایی، گاهی یک اصطلاح توصیفی ساده و سرراست است؛ اما در اصل یکی از مفاهیم پیچیده و در‌عین‌حال اساسی برای دستیابی به درکی عمیق از سینماست. این کتاب با تعریفی انعطاف‌پذیر از این اصطلاح آغاز می‌شود؛ ولی فصول بعدی طوری طراحی شده‌اند که در پی جنبه‌های پیچیده‌تر این مفهوم باشند. در این مسیر -چنانکه نشانگر اهمیت میزانسن است- ما با طیف وسیعی از ایده‌ها مواجه خواهیم شد که به ساز‌و‌کار فیلم‌ها و روش‌هایی می‌پردازند که منتقدان برای درک آن‌ها به وجود آورده‌اند. اندیشیدن و نوشتن درباره‌ی میزانسن، که دستمایه‌ی آن سبک بصری در سینماست، به بلوغ مطالعات سینمایی یاری رسانده اما امروزه بسیاری از کتاب‌های درسی از جمله آن‌هایی که هدفشان ارائه‌ی مقدمه‌ای بر این حوزه است، اهمیت میزانسن را ناچیز انگاشته‌اند. برخی نویسندگان تعاریف نارسا و حتی نادرستی از آن ارائه داده‌اند، درحالی‌که دیگران ظاهراً از تمامی دلالت‌های سبک بصری بی‌اطلاع‌اند؛ اما تعدادی نوشته‌ی عالی با آگاهی از اهمیت میزانسن و حساسیت به پیچیدگی‌های سبک فیلم وجود دارد که کتاب جان گیبز یکی از آن‌هاست.

قسمتی از کتاب «میزانسن»:

موقعیت دوربین دسترسی ما به کنش را هدایت می‌کند. چگونگی تجربه‌ی ما از مجموعه‌ی مشخصی از رویدادها عمیقاً تحت تأثیر ماهیت نما یا نماهایی است که برایمان نمایش داده می‌شود. برای نمونه‌ای فرضی، صحنه‌ای را در نظر بگیرید که دو نفر در حال پیاده‌روی کنار رودخانه با هم حرف می‌زنند. می‌شود این رویداد را از طرف دیگر رودخانه در لانگ شات، فیلم‌برداری کرد. این کار به معنای واقعی کلمه و احتمالاً به لحاظ عاطفی، بیننده را در فاصله‌ی معینی نگه می‌دارد. یا ممکن است فردی با حرکت تراک، همراه شخصیت‌ها از مقابل، تصویری صمیمی و یکسان از آن‌ها به تماشاگر ارائه دهد یا در همان حالت تراک، اندکی به یک سمت متمایل شود که نتیجتاً به‌نفع یکی از شخصیت‌ها از آب درمی‌آید، چون وقتی به بازیگر نزدیک می‌شویم با سهولت بیشتری حالات چهره‌اش را در می‌یابیم. شاید فردی این سکانس را با یک سری از نماها فیلم‌برداری کند که به تناوب بین نمای شخصیتی که به بیرون قاب نگاه می‌کند و مجموعه‌ای از نماهای نقطه‌نظر او جابه‌جا شود. تراکینگ در قالب نمای نقطه‌نظر -در صورتی که بقیه‌ی چیزها به قوت خود باقی باشد- احتمالاً به منزله‌ی دعوت از مخاطب برای همدردی با شخصیت است.