قدم زدن روی ماه با اینشتین/ هنر و علم یادآوری همه‌چیز

کتاب «قدم زدن روی ماه با اینشتین»، نوشته‌ی جاشوئا فوئر، به همت انتشارات هورمزد به چاپ رسیده است. این اثر کاوشی است از سر کنجکاوی به مقوله‌ی حافظه به‌طور خاص و مغز و ذهن انسان و قابلیت‌های آن به‌طور عام که فوئر به زبانی روان آن را به نگارش درآورده است. او سفر خود را در این کتاب با پرسشی درباره‌ی ظرفیت ذهنی و حافظه‌ی انسان آغاز می‌کند و با پشتکاری فوق‌العاده در جست‌وجوی پاسخ آن ناخواسته خود را در مسیری قرار می‌دهد که پیش از آن تصورش نیز برایش دشوار می‌نمود؛ سفری شگفت‌انگیز به درون ذهن انسان که بسیاری از قابلیت‌های آن هنوز بر او نامکشوف است؛ چه اگر نمی‌بود، ما هیچ‌گاه تا بدین اندازه قادر به پیشرفت و درک مفاهیم دنیای اطراف خویش نبودیم.

کنجکاوی و حیرت در برابر جهانی که در مقابل دیدگان داریم، سؤالات و حیرت بسیاری را بر ما مستولی می‌کند، کلیدِ گشودن بسیاری از این پیچیدگی‌ها و گنگی‌ها مطمئناً، همان‌طور که بستگی به کشف فضا و هستی و به‌طورکلی بُعد مکانیت زندگی انسان دارد، همین پایین، درون هریک از ما، سری نیز در هزارتوی معمای ذهن انسان دارد.

یکی از مهجورترین ساکنان این هزارتوی راز، حافظه است که نقشی بی‌بدیل در انسان بودن ما، آگاهی از خود و تجربه‌ی هویتی مستقل در هریک از ما بازی می‌کند. اگرچه ممکن است در نگاه اول به حافظه تنها به عنوان جایگاهی برای ضبط و نگه‌داشت اطلاعات و داده‌های ورودی حواس نگریسته شود، اما خامی این نگاه هنگامی بیشتر جلوه می‌کند که لحظه‌ای خود را فارغ از آن تصور کنیم. تجسم جهانی بدون حافظه، در همان گام ابتدایی عقیم می‌ماند، زیرا ما برای اندیشیدن به هر مقوله‌ای به محفوظات و داده‌های حسی نیاز داریم و بدون آن‌ها تنها در برزخی زمانی، مکانی و بدون من شناور خواهیم ماند. شاید ما در آغاز جاده‌ایم؛ آنجا که پرسش «از کجا آمده‌ایم» مطرح است، اما دستیابی به پاسخ آن، چنانچه اصولاً دست‌یافتنی باشد، به شناخت هرچه بیشتر سازوکار مغز انسان و قابلیت‌های بالقوه‌ی آن در جهت بهره‌گیری تمام و کمال یا احتمالاً ارتقای توانایی آن از طریق روش‌های علمی بسته خواهد بود.

جاشوئا فوئر هنگام پژوهش بر روی مسابقات قهرمانی حافظه‌ی امریکا با ادعای یک شرکت‌کننده مبنی بر اینکه حتی یک حافظه‌ی متوسط مانند خودش «اگر به‌طور صحیح مورد استفاده قرار گیرد» می‌تواند برنده باشد، ضمن اینکه به تردید می‌افتد، انگیزه‌ای می‌یابد که در مسابقه شرکت کند. فوئر تحت آموزش «ورزشکاران ذهنی» تکنیک‌های باستانی مورد استفاده‌ی سیسرو برای حفظ کردن سخنرانی‌هایش و همچنین فنون دانشوران قرون وسطا برای حفظ کامل کتاب‌ها را می‌آموزد و یک سال بعد خود را در مسابقات نهایی قهرمانی می‌یابد.

نویسنده در «قدم زدن روی ماه با اینشتین» ضمن پرداختن به نتایج پژوهش‌های پیشرفته، تاریخچه‌ی شگفت‌آوری از حافظه و ترفندهای ذهن‌خوانان در جهت دگرگون ساختن درک ما ارائه می‌دهد. طی سفر پرماجرای فوئر در این کتاب ما نیز در برابر موهبت مغفولی که همه از آن بهره‌مندیم، احساس تواضع و ستایش خواهیم کرد.

قسمتی از کتاب قدم زدن روی ماه با اینشتین:

تصادفی نیست که هنر حافظه توسط سایمونیدس درست در زمانی اختراع می‌شود که استفاده از نوشتار در یونان باستان در حوالی قرن پنجم قبل از میلاد در حال گسترش بود. حافظه دیگر شروع چیزی نبود که همانند عصر ماقبل نوشتاری یونان همچنان بتوان به آن اتکا کرد. تکنیک‌های قدیمی شاعران هومری که شامل وزن و فرمول بودند دیگر برای نگه داشتن ایده‌های جدید و پیچیده‌ای که مردم به آن‌ها فکر می‌کردند کافی نبود. هولاک می‌نویسد: هدف کاربردی بودن از کارکرد ابتدایی شعر شفاهی گرفته و به نقش دوم که همان سرگرمی بود محول شد، چیزی که همیشه بود، اما حالا هدف غایی‌اش شده بود. از آنجا که شعر دیگر زیر بار انتقال شفاهی نبود، آزادانه تبدیل به هنر شد.

در زمانی که نویسنده‌ی هرنیوم شروع به پدید آوردن اثرش در زمینه‌ی خطابه در قرن یکم قبل از میلاد کرد، نوشتار متاعی با سابقه‌ی چندین قرن بود و برای دنیای رومی به همان اندازه بنیادین که امروزه کامپیوترها برای ما اشعاری که معاصرانش (ویرژیل، هوراس و اَوید، همگی شاهکارهایشان را تقریباً با اختلاف یک قرن از هرنیوم پدید آورده بودند) پدید آورده بودند همگی به‌صورت نوشتار و روی کاغذ بودند. هر کلمه‌ای با زحمت انتخاب می‌شد و محصول یک هنرمند بود که دیدگاه منحصربه‌فرد خود را بیان می‌کرد. آن کلمات، هنگامی که به قلم درمی‌آمدند، تخطی‌ناپذیر در نظر گرفته می‌شدند. اگر شما می‌خواستید چنین شعری را به خاطر بسپارید، حافظه‌ی کلامی به خدمت می‌آمد و نه حافظه‌ی رروم.

نویسنده‌ی ناشناس هرنیوم پیشنهاد می‌کند که بهترین روش برای به‌یادسپاری شعر کلامی، تکرار کردن دوباره یا سه‌باره‌ی یک سطر قبل از تبدیل آن‌ها به دسته‌های تصاویر است.

قدم زدن روی ماه با اینشتین را گیتی قاسم زاده ترجمه کرده و کتاب حاضر در ۳۷۰ صفحه‌ی رقعی با جلد نرم و قیمت ۹۷ هزار تومان چاپ و روانه‌ی کتابفروشی‌ها شده است.

خرید کتاب قدم زدن روی ماه با اینشتین