جهان‌های ممنوعۀ موراکامی/ نویسندۀ ژاپنی به روایت استرچر

کتاب جهان‌های ممنوعۀ موراکامی، نوشتۀ متیو کارل استرچر، به همت نشر مصدق به چاپ رسیده است. هاروکی موراکامی یکی از نویسندگان برجستۀ ژاپن است که کمتر کسی را با شهرت و محبوبیت جهانی وی می‌توان یافت. قلم جادویی او به خلق جهان‌هایی می‌پردازد که هر خواننده‌ای را برای مدت‌ها در خود فرو برده و شگفت‌زده می‌کند. کتاب جهان‌های ممنوعۀ موراکامی خواننده را راهی سفری عجیب می‌کند که همۀ ابعاد نگارش موراکامی را در خود جای داده است؛ سفری مبهم و مرموز به درونی‌ترین بخش ذهن، با ابعادی متافیزیکی که بیشتر صحنه‌ها و شخصیت‌های خیالی از دل آن بیرون آمده‌اند و درنهایت جهان‌های ممنوعۀ موراکامی که افشاکنندۀ شالودۀ روانی و اساطیری جهانی دیگر است. متیو کارل استرچر، نویسندۀ این کتاب، با بررسی موشکافانۀ همۀ آثار موراکامی، نشان می‌دهد که چگونه این ملاحظات بر تصاویر فردی و روح جمعی رنگی دیگر می‌زند و از اعماق جهانی دیگر، جهان درونی موراکامی را، اعم از ناخودآگاه یا جهان‌های زیر، به نگارش درآورده و ارتباطش با زبان را ترسیم می‌کند. استرچر درنهایت با بررسی مفصل یکی از جدیدترین رمان‌های موراکامی، به نام سوکورو تازاکی بی‌رنگ و سال‌های زیارتش، کتاب را خاتمه داده و نتیجه‌گیری می‌کند. از آغاز کار ادبی هاروکی موراکامی، رمان‌نویس ژاپنی متولد ۱۹۴۹، بیش از سه دهه می‌گذرد. نام اولین اثر او رمان موجز و مختصرِ به آواز باد گوش بسپار بود که در ۱۹۷۹ منتشر شد. با وجود ترجمۀ این اثر و نیز اثر بعدی او، که پین بال نام داشت، موراکامی نتوانست به خارج از کشور ژاپن راه یابد. البته گفته شد که این تصمیم خود او بوده است. پذیرفته شدن موراکامی به‌عنوان نویسنده‌ای مطرح، برای نخستین‌بار بسیار عجیب بود. علی‌رغم دریافت جایزۀ گونزو برای رمان به آواز باد گوش بسپار و با توجه به حضور کارشناسان و نویسندگان مجرب، کسی باور نداشت که موراکامی تا مدت‌ها مطرح باقی بماند. سال ۲۰۰۵ برای او یادآور خاطراتی تلخ است. او می‌گوید: «من در مقایسه با دیگر نویسندگان، آن‌قدر عجیب‌وغریب بودم که انجمن ادبی ژاپن اصلاً من را در نظر نمی‌گرفت. من در دنیای ادبی جایی نداشتم و برعکس آسیبی بر ادبیات سنتی شمرده می‌شدم.» اما پس از گذشت سال‌ها، با افزایش محبوبیت جهانی موراکامی، محققان و کارشناسان مجذوب سبک نگارش او و نیز جسارتش در نقض سبک ادبیات هنری شدند. تحقیقات موراکامی در زمینۀ روح آدمی، نمایش مسائل ماوراء یا رئالیسم جادویی، برداشت خاص و عجیبش از تاریخ و اطلاع جامع او از هنر نواختن، به‌خصوص ساز جاز، بر محبوبیت او افزود. موراکامی در سال ۱۹۹۵ موضع خود را تغییر داد و به جای کناره‌گیری از مسائل اجتماعی، وارد تعهد اجتماعی شد. از اواخر ۱۹۸۰ تا اوایل ۱۹۹۰ انفجار و تحولی عظیم در مطالعۀ آثار موراکامی در ژاپن رخ داد که گواه آغاز مرگ ادبیات مدرن بود. به‌دنبال این تحول، محبوبیت او به دیگر نقاط جهان نیز کشیده شد.

قسمتی از کتاب جهان‌های ممنوعۀ موراکامی:

عناصر غیرطبیعی و ماوراء از ابتدا اجزای جدایی‌ناپذیر آثار موراکامی بوده‌اند. پیش‌تر، آن عناصر که با نوعی نگارش به نام رئالیسم جادویی پیوند خورده بودند، نسبت به داستان‌های اصلی گفته شده، در ردۀ دوم قرار می‌گرفتند. آن‌ها ابزار و وسیله‌ای بودند که قهرمان موراکامی از آن‌ها برای دستیابی به ذهن درونی خود و حیطۀ ماوراء استفاده می‌کرد. شاید خود نویسنده با وجود تمرین مهارت نگارش در کارهای ابتدایی از اهمیت جهان غیر برای راویان خود بی‌خبر بود. اگرچه این ابزار بسیار عملی بودند، ولی در اولین کارهای موراکامی اشتیاق کمی از او برای کاوش مفصل آن‌ها دیده می‌شود. تا پایان داستان به آواز باد گوش بسپار، برای مثال هنگامی که پسر، خود را به درون چاه بی‌انتها انداخت،‌ بیلیون‌ها سال بعد، از ورای آب پدیدار گشت تا با باد سخن بگوید، ولی چاه و حفره‌های مجاور آن تنها چند خط از این مکالمه را شنیدند. هنگامی که پسر متوجه شد که با خودش سخن می‌گوید، به زندگی‌اش پایان داد. در پین‌بال در سال ۱۹۷۳ نیز جهان غیر به‌صورت سازه‌ای شبیه غار و تودرتو مانند سردخانه ظاهر شد که پر از ماشین‌های پین‌بال بود و در آخر تبدیل به یک انبار شد. ممکن است مخاطب با دیدن قهرمان که با دلسردی سوار بر تاکسی به سوی انبار می‌رود، عدم واقعیت و تخیل را دیگر احساس نکند. این نظریۀ سفر به جهان غیر همانند حرکت از این دنیا به آن دنیا، در جزئیات و زمینۀ داستانِ تعقیب گوسفند وحشی، یعنی زمانی که قهرمان از توکیو به هوکایدا و سپس به جاهای دورافتادۀ بیشتری قدم می‌گذارد تا بالاخره به ذات قلمرو ماوراء به صورت ویلای کوهستانیِ دوستش رَت دست پیدا می‌کند مشاهده می‌شود. نه‌تنها در رمان سرزمین عجایب بی‌رحم و ته دنیا موراکامی سعی داشت جهان غیر را موشکافی کند، بلکه در این داستان او از توصیف ذهن درونی صرف‌نظر کرد. جهان‌های ممنوعۀ موراکامی با ترجمۀ هانیه عطائی، در ۳۲۸ صفحه رقعی با جلد نرم و قیمت ۵۸ هزار تومان چاپ و روانه کتابفروشی‌ها شده است.