آرمان‌شهری برای واقع‌گراها/ رسیدن به اتوپیای زمینی

کتاب «آرمان‌شهری برای واقع‌گراها»، نوشته‌ی روتگِر برِگمَن، به همت نشر نوین توسعه به چاپ رسیده است. تک‌تک پیشرفت‌های تمدن از پایان عصر برده‌داری تا دموکراسی، همگی رؤیاهای دست‌نیافتنی و آرمان‌شهر افرادی بود که نه‌چندان قبل‌تر از ما زندگی می‌کردند. کتاب برگمن، که همزمان چالشی و شوق‌انگیز است، ایده‌های آرمان‌شهریِ جدیدی را مطرح می‌کند؛ ایده‌هایی نظیر ریشه‌کن کردن فقر و یک هفته کاری ۱۵ ساعته، که احتمال دارد حتی در دوره زندگی ما هم به حقیقت بپیوندد. به‌نظر می‌رسد این ایده‌ها، تنها راه باقیمانده برای رسیدن به دنیایی واقعاً بهتر است. آرمان‌شهری برای واقع‌گراها یک کتاب مهم، به‌شدت خواندنی و پنجره‌ای گشوده‌شده به سمت یک آینده‌ی بهتر است. همان‌طور که سیاست‌مداران و اقتصاددانان به دنبال افزایش بهره‌وری، تضمین استخدم تمام‌وقت و کاهش اندازه‌ی دولت هستند، برگمن نیز این سؤال را مطرح می‌کند: چه چیزی باعث می‌شود زندگی ارزش پیدا کند و چگونه می‌توانیم به آنجا برسیم؟ مشخص می‌شود که پاسخ‌های این سؤال موجود است و برگمن تحقیقات عمیق را با قوه‌ی تعقل خود ترکیب می‌کند و ما را به چالش می‌کشد تا درباره‌ی نحوه‌ی زندگی و آنچه می‌خواهیم به آن برسیم، فکر کنیم. ریچارد ویلکینسون می‌گوید: «این کتاب خارق‌العاده را همه باید بخوانند. برگمن به ما نشان می‌دهد که پیش از این، دنیا را وارونه می‌دیدیم. وقتی به سمت صحیح می‌چرخیم، ناگهان مسیرهای جدیدی را پیش روی خودمان می‌بینیم. اگر این کتاب به اندازه‌ی کافی خوانده شود، دنیا به مکان بهتری تبدیل خواهد شد.»

روتگِر برِگمَن

قسمتی از کتاب آرمان‌شهری برای واقع‌گراها:

در گذشته، همه‌چیز بدتر بود. در حدود ۹۹ درصد از تاریخ دنیا، ۹۹ درصد از بشریتِ فقیر، گرسنه، کثیف، وحشت‌زده، نادان، مریض و زشت بودند. در قرن هفدهم میلادی، بلیز پاسکال، فیلسوف فرانسوی، زندگی را به عنوان دره‌ی عظیمی از اشک توصیف کرد. او می‌نویسد: «بشریت خیلی خوب است، چون خودش می‌داند که در رنج و حسرت قرار دارد.» در بریتانیا نیز فیلسوف دیگری به نام توماس هابز معتقد بود که زندگی انسان اساساً زشت، خشن و کوتاه است. اما در این ۲۰۰ سال اخیر، همه‌چیز عوض شده است. در کسری از زمان، گونه‌ی ما بر این سیاره تسلط یافته و میلیاردها نفر از ما ناگهان ثروتمند، پرورش‌یافته، پاک، ایمن، هوشمند، سالم و حتی گاهی اوقات زیبا شده‌ایم. در حالی که در سال ۱۸۲۰، ۹۴ درصد مردم دنیا هنوز در فقر زندگی می‌کردند، در سال ۱۹۸۱ این درصد به ۴۴ کاهش یافته است و هم‌اکنون که تنها چند دهه دیگر گذشته، به کمتر از ۱۰ درصد (در کشورهای جهان اول) رسیده‌ایم. اگر این رویه ادامه یابد، فقر شدید که زمانی جزء لاینفک زندگی بود، به‌زودی ریشه‌کن خواهد شد؛ حتی برخی از افرادی که هنوز فقیر قلمداد می‌شوند، از نوعی وفور نعمت که در تاریخ دنیا پیش‌بینی نمی‌شد، بهره‌مند هستند. در کشوری که من زندگی می‌کنم، یعنی هلند، میزان کمک دولتی که امروز یک شخص بی‌خانمان دریافت می‌کند، بیش از کل مخارجی است که یک هلندی متوسط در دهه‌ی ۵۰ انجام می‌داد و ۴ برابرِ افرادی است که در عصر طلایی و باشکوه هلند زندگی می‌کردند؛ منظورم زمانی است که هلند، هنوز حاکم بر هفت دریا بود. برای قرن‌ها، زمانه رو به جلو نمی‌رفت. مشخصاً مطالب زیادی برای نگارش در کتاب‌های تاریخی وجود داشتند، اما زندگی بهبود خاصی پیدا نمی‌کرد. اگر یک کشاورز ایتالیایی متعلق به سال ۱۳۰۰ را در ماشین زمان می‌انداختید و به دهه‌ی ۱۸۷۰ میلادی می‌آوردید، باز هم نمی‌توانست تغییر چندانی را در وضعیت معیشت خود مشاهده کند. گذشته قطعا دوران سختی بوده، بنابراین منطقی است که افراد رؤیای یک روز بهتر را در سر پرورانده باشند. یکی از زنده‌ترین و واضح‌ترین رؤیاها، سرزمین شیر و عسل بود که عشرتگاه نامیده می‌شد. برای رسیدن به آنجا، باید ابتدا سه مایل پودینگ برنج را می‌خوردید تا راهتان باز می‌شد. اما ارزشش را داشت، زیرا با رسیدن به عشرتگاه، خود را در سرزمینی می‌دیدید که در رودخانه‌هایش نوشیدنی روان بود، غاز بریان بالای سرتان پرواز می‌کرد، درختان پَنکیک می‌دادند و به جای باران، پای و شیرینی‌های داغ از آسمان می‌بارید. در این دنیا کشاورز و کارگر و کشیش، همگی برابر بودند. شاید بزرگ‌ترین مشکل ما همین است: اکنون، رؤیای قدیمیِ قرون وسطایی و آرمان‌شهر آن دوران پوچ شده است. قطعاً می‌توانیم از اندکی مصرف‌گرایی و امنیت بیشتر بهره‌مند شویم، اما عوارضی مانند آلودگی، چاقی و دخالت دولتی، ترسناک‌تر از پیش هستند. برای یک رؤیابین قرون وسطایی، سرزمین فراوانی، یک بهشت رؤیایی و به قول هرمان پلای، گریزی از رنج‌های زمینی بود. اما اگر از آن کشاورز ایتالیایی سال ۱۳۰۰ بخواهید که دنیای مدرن ما را شرح دهد، بی‌شک اول از همه عشرتگاه به ذهنش خطور خواهد کرد. آرمان‌شهری برای واقع‌گراها را هادی بهمنی ترجمه کرده و کتاب حاضر در ۱۹۲ صفحه رقعی با جلد نرم و قیمت ۳۹ هزار تومان چاپ و روانه کتابفروشی‌ها شده است.