توده و قدرت

این تنفر نسبت به تماس، حتى هنگامى که به میان مردم مى‌رویم، ما را رها نمى‌کند؛ شیوه حرکت ما در یک خیابان شلوغ، در رستوران‌ها، قطارها یا اتوبوس‌ها نیز با این ترس تعیین مى‌شود. حتى هنگامى که در نزدیکى دیگران ایستاده‌ایم و مى‌توانیم آنها را به دقت مشاهده و مطالعه کنیم، اگر ممکن باشد، باز هم از تماس پیدا کردن با آنها پرهیز مى‌کنیم. اگر رفتارى متغایر با این امر داشته باشیم، دلیل آن، تعلق خاطر ما به کسى بوده است؛ و در این مورد خود ابتکار عمل را بر عهده داشته‌ایم.
سرعت واکنش براى پوزش‌خواهى در هنگام تماس یا لمس اتفاقى و ناخواسته، انتظار و هیجانى که طرف مقابل پس از چنین تماسى براى شنیدنِ پوزش ما از آن سرشار است، بروز واکنش تند و گاهى نیز بدنى ـ اگر چنین عذرخواهى‌اى صورت نگرفته باشد ـ احساس ناخوشایند و تنفرى که در مقابل «خطاکار» به‌وجود مى‌آید، حتى اگر آدمى از سوءنیت او مطمئن نباشد، از جمله گِره‌هاى واکنش‌هاى روانى در ارتباط با تماس با ناشناخته‌ها است که با ناپایدارى و تحریک‌پذیرى افراطى آنها همراه مى‌شود، و مستدل مى‌دارد که در اینجا ما با امرى بسیار عمیق، همواره بیدار و همیشه نامطبوع روبه‌رو هستیم، امرى که همواره با معین شدن حدود و ثغور شخصیت انسان با او همراه است و حتى در خواب هم که آدمى بى‌دفاع‌تر است با این نوع ترس دچار پریشانى مى‌شود.